Teşvik Ödülü (Öğrenci Kategorisi), Meserret Sokak Yaşam Kültürü Ulusal Mimari Fikir Projesi Yarışması

SUYUN İZİNDE TOPLUMSAL BELLEĞE EKLEMLENEN OLAY TASARIMI

Denizli, diğer birçok kent gibi su çevresinde yoğunlaşan yerleşime sahiptir. Kent belleğinde röperler haline gelen Denizli Lisesi ve askeri bölgeyi kapsayan alandan çıkmış olduğu bilinen 15 pınar bulunmaktadır. Denizli’nin topografik koşullarından dolayı bu pınarlardan çıkan su evlerin bahçesinden, sokak aralarında bulunan arıklardan geçer. Denizli’de arıklarda akan su; evlerin önünden geçip bahçe sulama ve temizlik işleri için kullanılmıştır. Suyolları kirletilmemiş ve her evin içinden geçen arık özenle temiz tutulmuştur.

Pınarlar üzerinde bulunan değirmenlerin çalışmasını sağlamıştır. Çeşmeler ve değirmenler gibi suyla birlikte var olan unsurlar mahalle isimlerine de etki etmiştir. Günümüzde görünmeyene dönüşmüş olsalar da kent belleğinde isim olarak varlıklarını sürdürmektedir.

Özellikle 1970’ten sonra yaşanmaya başlanan hızlı göç, nüfus artışı, alt ve üst yapı çalışmaları ve önlenemeyen çevre kirliliğinden dolayı arıklar kanalizasyonlara verilmeye başlanmıştır. Kirlenen arıklar bir süre sonra üzeri örtülerek ya da künkler içine alınarak kapatılmıştır. Kentteki görünürlüğü azalmış kentli ile ilişkisi yok olmuştur. Fakat aynı kaynakların noktasal tezahürleri olan çeşmeler varlığını sürdürmektedir. Denizli’de çeşmeler kavşaklar, sokak başları, cami önleri, çıkmaz sokak sonları ve halkın gerek duyduğu yerlerdedir.

Meserret sokak, kent belleğinde farklı mekânsallıklarla kentlilerin yoğun kullandığı bir kent parçası olmuştur. Arıkların imgesel olarak yansıması sayılabilecek meserret sokaktaki arıklar varlığını sürdürmektedir. Bu varlık derelerin yeraltına alınmadan önceki halini bilmeyenler için belleğin aktarımını sağlayan bir mekâna dönüşmüştür. Derenin izinde yer alan ağaçlar bu aktarıma dâhil olur. Ağaçlarla farklı zamansallıklarda karşılaşılan durumlar bireysel hatıralara olanak veren toplumsal bellek oluşturan, hatırlatma figürlerine dönüşür, aurası mekân kurucu rol üstlenir.

Tek hatta hiyerarşik kurgular yerine rizom modeli

Heterarşik bağlantılarla baskın bir merkezi olmadan var olan, bir hatta yayılan kurgu. Çeşitli ağ dağılımlarıyla örgütlenen, deneyimsellikler ile kombinasyonlar oluşturan, var olanı dönüştürüp çok işlevli mikro-mekânsallıklar ortaya koyan; kendiliğindenliğini organize eden yayılımdır.

Kentlinin gündelik yaşam içinde karşılaşacağı tasarım/olay; Meserret Sokak’taki arıklar, Denizli ara kesitinde hala kentsel hafızada olan ve yeraltına alınan Gökpınar deresinin tezahürlerinden biridir. Suyun görünür kılınması çok da uzak olmayan geçmişte çevreyi ne kadar değiştirdiğimizi hatırlatan, ekoloji kavramını gündeme alan ve kent içinde mikroklima oluşturacak bir etmendir.
Var olan durumda etkileşimsiz, tek kullanım senaryosu vardır. Öneri, farklı zamansallıklarda farklı şekillerde mekânda var olmaya olanak verir. Farklı su debilerinde farklı senaryolara olanak verir.

Eklemlenebilir Ekolojik Aparat

Meserret Sokak özelinde ticari kullanımla çoğalan örtü hâkimiyetini, sokağın doğal ve sosyal dinamiklerini ortaya koyarak açıklamak bir yöntemdir. Su, kamusal ve özel arasında bir sınır elemanı ve program düzenleyicisi gibi çalışır. Geleneğe eklemlenmek, örtü ve işgal meselelerinin fiziksel karşılıklarıyla birlikte algısal olanı irdelemekle başlar.

Aparat, Meserret Sokak’ta suyun izi çevresinde gelişen düzlemlere, çeşitli boyutlara ulaşarak eklemlenir. Sınırları korumaya devam ederken düşeyde, yatayda ve farklı açılarda geçirimlilik sağlar. Cepheye tutunan, yürürken rastlanılan, geceleri ışık yayan, ara ara karşılaşılan, ücretsiz oturma kapasitesini artıran, doğanın dinamiklerini yansıtan; su imgeleminde bir hatırla(t)ma figürüdür. Meserret Sokak’ı sürekli ve farklı zamansallıklarda kullanan kentliler için döngüsel deneyimler sunar.

Beyaz alüminyum levhadan üretilen aparatın harici bir taşıyıcısı yoktur. İnce kabuk kendisinin ve üzerine gelen yüklerin taşıyıcısıdır. Parçalar halinde üretilen alüminyum levhalar, sahada birleştirilerek planlanan form oluşturulur. 1 mm olan malzeme kalınlığı, kıvrımlarda 2 mm olarak organik formlara olanak verir.

Bu organik forma tezatlık oluşturan rijit ahşap oturma birimi artırılabilir kent mobilyaları oluşturur. Tekstil toprak haznesi ahşap sisteme eklemlenebilen bir modül olarak kent bahçesi oluşturur. Yüzeye tutunma elemanı, forma kolayca dâhil olan zemine ve cepheye ara elemanlarla sabitlenir

Yürüyüş hattını kesen su; aynı zamanda örtünün, akış halinde olan ritimlerin, ticari ve kamusal mekânların sınırı gibi çalışır. Bir duvar, fiziksel olarak tamamen geçirimsizliği tanımlarken algısal ilişkileri zayıflatır.

Yatayda ve düşeyde sınır elemanı olan aparat, sınırlanan iki tarafa da demokratiktir. Düşeyde fiziksel sınırlamalara olanak verirken aynı zamanda geçirimlidir. Algısal ilişkileri kesmeyen oylumlar oluşturarak iki tarafa da programlar sunar.

ANA KURGUSAL PLAN

Mevcut sokak zemini, işgallere olanak veren, işgaller dolayısıyla yaya deneyiminin niteliğini düşüren durumdadır. Zeminde tek bir hat yerine ona eklemlenen hatlar işgalleri fiziksel ve algısal olarak düzenler ve akışı daha nitelikli hale getirir. Suyun izi zeminde ışık hattı, yeşil doku olarak devam eder. Hemzemin olan bu dokular suyun tezahürlerini farklı şekillerde yansıtıp suyun izini takip ettirmektedir.

Sokakta ticari hattın yoğun olduğu, işletmelerin işgalinde olan 1322 sokaktaki kentsel boşluk, meydanlaşarak çeşitli etkinlikler için ortam oluşturur. Eklemlenebilir ekolojik aparat, imgesel değer üreterek mekan kurgular.

Meserret Sokak’a dâhil eden 1326 sokaktaki suyun kaynaklarından biri olan nokta korunur. Korunan kaynak, kent belleğinde süreklilik sağlar. Cephelere eklemlenen aparat Lise Caddesi’nden de görülerek merak ve dâhil olma duygusu yaratır.

Kente sanat aktiviteleri için olanak sunan Genç Denizli kültür alanının çeperine yerleşerek sınırlayıcı duvar yerine geçen aparat, Meserret Sokak’a sanat aktivitelerinin taşmasını sağlayacaktır. Bu birliktelik Çatalçeşme Oda Tiyatrosu ile ortaklık üreterek sanat hattı sunar.

Aparatlara eklemlenen tekstil toprak haznesine, konum ve boyutsal farklılıkları gözetilerek bitkiler önerilir. Bitkiler sokak yaşantısına, mikroklima etkisi oluşturarak katkıda bulunur. Sokaktaki yapı stoku da göz önünde bulundurularak gölge, yarı gölge ve güneşte yetişebilecek; kokulu, kokusuz, çiçekli ve herdem yeşil bitkiler; toprak haznesinin düşeyde ve yataydaki konumu ile ilişkilendirilerek önerilmektedir. Bu bitkilerin büyümesi kentlinin tanık olacağı, bu sayede sokak ile ilişkisini, sürece bağlı ve dinamik tutacaktır.