Modern Mimarlığın Başyapıtı “Modulor” Nihayet Türkçe

YEM Yayın, modern mimarlığın öncülerinden olan Le Corbusier'nin başyapıtı, mimarlıktan sosyolojiye, şehircilikten siyaset bilimine pek çok disiplini içeren geniş bir perspektifte yüzlerce tez, kitap ve makaleye konu olan Modulor'u Türkçe yayımladı.

Modulor / Mimarlıkta ve Mekanikte Evrensel Olarak Uygulanabilir, İnsan Ölçeğinde Bir Armonik Ölçü Üzerine Deneme ve Modulor 2 / 1955 (Söz Kullanıcılarda) “Modulor”un (1948) Devamı olmak üzere iki ayrı ciltten oluşan kitap özgün tasarımına ve boyutlarına sadık kalınarak Kalebodur’un da katkılarıyla Türkçeye kazandırıldı.

“Le Corbusier” mahlasıyla 20. yüzyıl mimarlığına ve şehir planlamasına damgasını vuran İsviçre kökenli ünlü Fransız mimar Charles-Édouard Jeanneret’nin (1887-1965), mimarlık tarihinde “modern aklın ışıdığı” bir başyapıt olarak kabul edilen ve mimarlıktan sosyolojiye, şehircilikten siyaset bilimine pek çok disiplini içeren geniş bir spektrum içerisinde hakkında yüzlerce tez, kitap ve makale yayımlanarak uluslararası mimarlık alanında uzun yıllar tartışma konusu edilen kült kitabı Modulor, Éditions L’Architecture d’Aujourd’hui tarafından sırasıyla 1950 ve 1955 yıllarında iki cilt halinde basıldı. İçeriğiyle olduğu kadar boyutu, görsel malzemesi, görsel malzemesinin sunumu, tipografisi, sayfa ve kapak tasarımlarıyla da son derece özgün olan bu kitabın Türkçe basımı, orijinal baskılara sadık kalınarak, Aziz Ufuk Kılıç’ın çevirisi ve Yrd. Doç. Dr. Levent Şentürk’ün sunuşuyla raflarda ve kitaplıklarda yerini aldı.

İlk hazırlık aşamaları daha öncesine dayanmakla birlikte, esas olarak 2. Dünya Savaşı’nın ardından Avrupa şehirlerinde yaşanan topyekün yeniden inşa sürecine ve Amerika’nın başını çektiği modern sanayileşme hamlesine paralel olarak ortaya çıkan Modulor, çağın acil ihtiyaç duyduğu hızlı ve seri üretim için standartlaşmayı ve dolayısıyla tüm ülkeler ve toplumlar için standart bir ölçü sistemini önerir. Savaş sonrasında yaşanan konut sıkıntısı gözetilerek, mimarlıkta ve yapı endüstrisinde prefabrik yapı elemanlarının seri üretimini kolaylaştırmak ve evrenselleştirerek tüm dünyada uygulanabilir kılmak hedeflenir.

“Kötüyü güç, iyiyi kolay kılıyor”

Le Corbusier’nin “Modulor” adını verdiği bu sistem, o dönem geçerli olan metre’ye ve İngiliz ölçü sistemi inç-foot’a (ayak-başparmak) meydan okuyarak yepyeni bir model ortaya koyar. Mimar, insan bedeninin boyutlarına ve Altın Oran hesabına dayanarak, “kolunu kaldırmış bir adam” boyu (bir insanın elini kaldırdığında erişebildiği yükseklik) olarak kabul edilen 226 cm ve onun belli bir mantıkla geliştirilen sayı dizilerinden bütünlüklü ve tutarlı bir ölçü sistemi inşa ettiğini iddia eder.

Albert Einstein’ın, sistemini inceledikten sonra sarf ettiği “kötüyü güç, iyiyi kolay kılıyor” sözünü motto olarak benimseyen Le Corbusier, Modulor kitabının 1950 tarihli ilk cildinde bu ölçü modelini tarihçesiyle birlikte anlatmaya ve uygulamalı örneklerle kanıtlamaya çalışırken, ikinci cildinde, daha ortaya atılır atılmaz oldukça sansasyon yaratan önerisine dünyanın farklı noktalarından gelen tepkileri ve yanıtları aktararak tartışmaya açar ve savını geliştirir.

Modulor kitabı Türkiye’deki okurlar için de ayrı bir öneme sahip. Nitekim Le Corbusier, savını desteklemek üzere verdiği örnek çizimler içinde, 1911 yılında çıktığı Şark Seyahati sırasında geldiği İstanbul’da Ayasofya, Topkapı ve Kariye için yaptığı krokilere ve çeşitli gözlemlerine yer verir.

“Türkiye’de Le Corbusier’nin herhalde adı bu kadar çok anılıp içeriği bu kadar az bilinen eseri pek yoktur. […] Modulor’u öteden beri bir gizem halesi sarmıştır. Türkçe baskının yayımlanmasıyla beraber artık bu ‘sır perdesi’nin kalktığını söyleyebiliriz.”

Yrd.Doç.Dr. Levent Şentürk (“Sunuş” yazısından)

Le Corbuiser’nin Modulor’un yanı sıra yayımlanmış eserlerinden bazıları ise şunlar:

• Vers une architecture (1923; Bir Mimarlığa Doğru, YKY, 1999)
• Urbanisme (1924), L’Art Décoratif d’Aujourd’hui (1925)
• La Charte d’Athènes (1942; Atina Anlaşması, YKY, 2009)
• Entretien avec les étudiants des écoles d’architecture (1943; Mimarlık Öğrencileriyle Söyleşi, YKY, 1993)
• Les Trois Etablissements Humains (1945)
• Le Voyage d’Orient (1966; Şark Seyahati – İstanbul 1911, İş Bankası Kültür Yayınları, 2009)