Yüksek mimar Büke Uras’ın yazdığı, editörlüğünü N. Müge Cengizkan'ın yaptığı “Balyanlar, Osmanlı Mimarlığı ve Balyan Arşivi” üç senelik bir çalışmanın ardından Korpus Kültür Sanat Yayıncılık Türkçe ve İngilizce olarak iki ayrı edisyon halinde yayımlandı.
Tanıtım metni:
352 sayfa, özel kağıda sınırlı sayıda baskılı (600 adet), sert kapaklı olarak hazırlanan kitap, önemli büyük boy resimlerin detaylı görülebilmesi amacıyla ikili, üçlü ve dörtlü kulaklı sayfalar halinde okuyucuyla buluşturulmuştur. Balyan ailesine ait portre fotoğrafları, uluslararası arşivlerden belgeler, mühürler ve birbirinden değerli planlar, kesitler ve cephe görünüşleri ile 158 nadir fotoğraf içermektedir.
“Balyanlar”, imparatorluk sultanları için mimari eserler tasarlayarak inşa etmiş, Osmanlı mimarlığının yerel dilini yorumlayarak sarayın mimari zevk ve tercihlerini biçimlendirmiş aile üyelerinin, yaşamları ve mesleki birikimleri üzerinden; dönemin saray düzeni, Osmanlı toplumunun durumu ve uluslararası ilişkilerine de ışık tutuyor.
Kitapta; Osmanlı’nın Batılılaşma döneminde mimari alanda yaptıkları çalışmalarla, üslupsal ve teknolojik yenilikler sunan, farklı işlevlere yönelik çok sayıda yapıyı, bir yüzyılı aşan niteliksel tutarlılıkla tasarlayan Balyan Ailesi’nin mimari bilgi mirasının aktarım başarısına vurgu yapılıyor. Belgelerde, tasarım ve inşa sürecinde gözlenen özenin; dededen torunlara aktarılan deneyimlerinden kaynaklandığı ortaya çıkıyor. Yazar Büke Uras kapsamlı araştırması ile hem farklı aile üyelerinin dâhil olduğu “Balyan Atölyesi Mimari Pratiği”ni öne çıkarıyor, hem de yıllardır sadece inşa edilmiş eserler üzerinden yapılan değerlendirmelerle birlikte, Güreğyan Ailesi’nce korunan, gerçekleştirilmemiş proje belgelerinin incelemelerine ilk kez yer verilmesine de dikkat çekiyor.
Balyan eserlerinin tasarım sürecini yansıtan eskizler, çizimler ve uluslararası belgeleri tanımlayarak yorumlayan çalışma; Ermenistan Alexander Tamanian Ulusal Mimarlık Müze- Enstitüsü’nün arşivini, HAYCAR Mimar ve Mühendisler Derneği’yle paylaşılması ile derinleşiyor. Eser, proje koordinatörleri araştırmacı yazar Arsen Yarman ve mimar Kevork Özkaragöz’ün girişimleriyle Balyanlar’ı, yeni platformlarda farklı yönleriyle inceleme fırsatı sunuyor.
HAYCAR’ın desteklediği ve Korpus Kültür Sanat Yayıncılık tarafından yayınlanan kitabın editörlüğünü N. Müge Cengizkan, İngilizce tercümesini Tuğçe Selin Tağmat, tasarımını da Ulaş Uğur üstleniyor. Sınırlı sayıda basılan 352 sayfalık kitap, ilk kez sunulacak olan aileye ait portreler, uluslararası arşiv belgeleri ile mühürler, planlar, kesitler ve cephe görünüşlerinden oluşan 158 adet nadir görsele yer veriyor. Kitap Mart 2021’de gerçekleşecek ilk baskısıyla, Türkçe ve İngilizce olarak okuyucularıyla buluşuyor.
ÖNSÖZ
Balyan Mimarlık Arşivi’ne Bakmak / Arsen Yarman
Balyan Ailesi ve İmparatorluk Mimarlarına Saygıyla / HAYCAR │ Hayrat Canlandıran ve Araştıran Mimar ve Mühendisler Derneği
Balyanlar’ı Hatırlamak / Kevork Özkaragöz
BAŞLARKEN
1. Bölüm / BALYAN MİMARLIK ARŞİVİ
İşlevden Öte: Mit ve Önyargılarla Balyan Mimarlığı
Balyan Arşivi: Belleğin İstifi, Tasnifin Serüveni
Mimar Balyanlar
2. Bölüm / BALYAN AİLESİ: KİŞİSEL TARİHLER
Balyan Ailesi ve Kökeni
Krikor Bal(i)yan (1764-1831) ve Aile Atölyesinin Doğuşu
Senekerim Balyan (1768-1833)
Son Amira Mimar Garabed Balyan (1800-1866)
Garabed Balyan’ın Çocuklarının Eğitimi
Genç Deha Nigoğos Balyan (1826-1858)
Mimar, Mühendis ve Çok Yönlü Tanzimat Eliti Sarkis Balyan (1831-1899)
Büyük Haminin Ölümü, Dönüşen Talih ve Balyan Atölyesinin Son Dönemi
Mühendis-Mekanisyen ve Mucit Olarak Sarkis Balyan
Sanat Hamisi, Entelektüel Mimar Hagop Balyan (1837-1875)
Çizim Ustası, Ebniye Ressamı Simon Balyan (1846-1894)
Balyan Atölyesinin Son Mimarı, Levon Balyan (1855-1925)
3. Bölüm /BALYAN MİMARLIĞI VE TEMSİLLERİ
İmparatorluk Sarayları ve Büyük Şantiyelerin Organizasyonu: Şantiyelerin Sessizliği
Terakki İddiası ve Görsel Müzakere Olarak Sarkis Balyan Mimarlığı Temsilinde Fotoğraf
Mimarın Portresi
4. Bölüm / TANZİMAT DÖNEMİNDE BALYAN MİMARLIĞI
Zamanı ve Coğrafyayı Aşmak: Balyan Eklektisizminin Çoğul Kaynakları
Balyan Atölyesi Öncülüğünde Tanzimat Mimarlığında Neo-Gotik Unsurlar
Ansiklopedik Kaynak Olarak Tarih
Eşitlikçi Bir Talep: Çırağan ve Beylerbeyi Saraylarında Etkilenimler
Milli Üslup Arayışında Yeni Metodolojiler ve Osmanlı Rönesansı
Hâssa Mimarından Saray-ı Hümâyûn Kalfasına: Tanzimat Dönemi Mimari Örgütlenmesinde Mimarın Konumu
5. Bölüm / BALYAN ARŞİVİ KATALOĞU
TANZİMAT DÖNEMİNDE OSMANLI SARAY VE KONUT MİMARLIĞI
Boğaz Kıyılarında Hanedan Sarayları
Sultan II. Mahmud’un Çırağan Sarayı
Tanzimat Saraylarının Mutlak Modeli: Dolmabahçe
Eski Sarayın Yeni Komplekse Dahil Edildiği Tasarım Modeli: Beylerbeyi
Nigoğos Balyan’ın Yeni Çırağan Sarayı için Cephe Önerisi ve Horror Vacui
Sarkis ve Hagop Balyan’ın Yeni Çırağan Sarayı için Doğulu, Polikrom Cephe Önerileri
Yeni Çırağan Sarayı
Çırağan’dan Fer’iye Saraylarına Anıtsal Sahil Hattı
Sarkis Balyan’ın Yıldız Sarayı Büyük Mâbeyn Köşkü Genişletme Projesi
Balyanlar ve Tanzimat Döneminde İmparatorluk Şölenleri
Balyan Arşivi’nde Antoine Bourgeois’ya ait bir Proje
İdeal Planın Peşinde: Köşk ve Kasır Tasarımları
Kabataş Esma Sultan Konağı
Balyan Mimarlığında bir İstisna Olarak Orta Sınıfa Yönelik Konut Tasarımları
İMPARATORLUK İÇİN DEKORASYON
19. Yüzyıl Osmanlı Sarayları Dekorasyonu
Paris, Nubar Kütüphanesi’nde Bulunan “Serkis Bey”e ait Perspektif Çizimleri
Balyan Arşivi’nde Paris Kökenli Mobilya, Avize ve Mefruşat Tasarımları
Kavramsal bir Devşirme: Çırağan Sarayı Sedefli Kapılarının Yıldız Şale Köşkü Ziyafet Salonunda Yeniden Kullanımı
OSMANLI DİPLOMASİSİNİN YENİ MEKÂNLARI
Sarkis Balyan’ın Meclis-i Mebusan Düzenlemesi
Sarkis Balyan’ın 1878 Yangını Sonrası Bâb-ı Âli Plan Önerileri
DİNİ YAPILAR
Tanzimat Dönemi Camileri ve Balyanlar’ın Katkısı
Sarkis Balyan’ın Dört Minareli Selâtin Cami Tasarımı: Aziziye Camisi
Balyan Arşivi’nde Yer Alan İkinci Cami Çizim Grubu
Payitaht ile Doğu Arasında Kilise Tasarımları
KAMUSAL HAYATIN YENİ MEKÂNLARI
Sarkis Balyan’ın Aya İrini’de Mecmua-i Esliha-i Atika için Teşhir Planı
Eğitim Yapıları
Sarkis Balyan’ın Galatasaray Mekteb-i Sultanisi Planı
Balyan Arşivi’nde Hastane Projesi
Simon Balyan’a ait Sarayburnu Antrepoları Tasarım Önerisi
Kamusal bir Yapı ile Peyzaj Tasarımına ait Proje
ASKERİ YAPILAR
Mimaride Nizam Fikrinin Öncüsü Olarak Kışla Tasarımları
Maçka Silahhanesi
SANAYİ YAPILARI
Osmanlı Sanayileşmesinin Erken Döneminde Dadyan ve Balyan İşbirliği
Feshane Fabrika-i Hümâyunu
Dolmabahçe Gazhanesi
TANZİMAT KENTİNİN ISLAHI: BALYANLAR VE KENTSEL TASARIM KISALTMALAR KAYNAKÇA