Katılımcı, İztuzu Kumsalı Deniz Kaplumbağaları Bakım İstasyonu ve Günübirlik Alan Ekolojik Tasarımı Fikir Yarışması

Proje Raporu

Kavramsal Yaklaşımlar

İztuzu ve kumsalı çevresi özel koruma alanı olarak belirlenmiş olan ülkemizdeki hassas alanlardan biridir. İçeriğinde farklı habitatlar barındıran bu alan dikkatle incelenmesi gereken çeşitli özellikler barındırmaktadır. Proje yaklaşımında alan makro ölçek düzeyinden mikro ölçeklere kadar aşamalı bir biçimde incelenmiş ve bu incelemelere uyan öneriler ile proje süreci devam etmiştir. ÖÇKB alanı içerisinde farklı karakteristik alanlar bulunmaktadır. Tasarım kararlarının ilk aşamasında ÖÇKB alanı farklı karakteristik özellikler barındıran bölgeleri zonlara ayırarak tasarıma etki edebilecek girdileri analiz etmekle başlamıştır; söz konusu zonlar kent zonu, orman babitatları, tarım alanları, kanal bölgesi ve son aşamada İztuzu Plajı olarak ayrılmıştır.
Tüm bu zonlar kendi içinde ki özelliklerine göre irdelenmiş ve bu alanlara yönelik çözüm önerileri aranmaya çalışılmıştır.

*Peyzaj Konfigurasyonu

Konfigurasyon mekansal karakteristikleri ifade eder. Arazi örtüsü yada kullanım tiplerinin mekansal dağılımı yada düzeni gibi mekansal karakteristikleri ortaya koymaktadır. Bir peyzajın yapısal deseni üç tip elemandan oluşur; yama, koridor ve matris. Peyzajın yapısının anlaşılabilmesi için peyzaj alt bölümlere ayrılmalıdır. Bu alt bölümler yama, koridor ve matris alt bölümleridir. Peyzaj mozaiğinin iskeletini oluşturan peyzaj matrisi işlev ve köken bakımından birbirine benzerlik gösteren ekosistemlerden oluşur.

**Peyzaj Matrisi

Benzer ekosistem yada vejetasyon tiplerinden oluşan geniş alana verilen isimdir. Peyzaj matrisi peyzajın ana iskeletini oluşturur, bu iskelet üzerinde peyzaj yamaları ve koridorları yer almaktadır.

**Peyzaj Yaması

Ana matris üzerinde yeralan, kendisini çevreleyen ana matristen farklı olan, nispeten homojen yapıda olan daha küçük alanlardır. Örneğin tarımsal bir matriste yeralan bir ağaç kümesi veya subalbin orman içinde yeralan bir çayırlık alan peyzaj yamalarına örnektir. Bir peyzajın içinde birden fazla peyzaj yaması yer alabilir, birbirlerinden farklılıklar gösterebilirler. Yamaların konumu peyzajın optimal işlevini sağlamada yararlı olabilir.

**Peyzaj Koridoru

İki veya daha fazla peyzaj yamasını birbirine bağlayan, genellikle şerit halinde uzanan sucul veya karasal alanlardır. Doğal yollarla oluşacağı gibi insanlar tarafında da oluşturulabilir.

**Habitat Parçalanması

Parçalanma, delinme, bölünme, küçülme ve eksilme olmak üzere 5 mekansal süreç içerir. İlk süreç delinmedir. Habitat tek parça olmasına rağmen içinde açılmalar meydana gelmektedir. Örneğin orman alanlarında çeşitli atropojenik etmenlerle (tarla açma vb) meydana gelen habitat kayıpları gibi. İkinci aşama ise bölünmelidir. Bölünme aşaması ise bir habitatın yada yamanın bölünerek küçülmesidir, bu aşamanın devamında parçalanan habitatların devamlı küçüldüğü, küçülme aşaması takip eder. Son aşama ise küçülmenin artarak habitat parçalarının kaybolduğu, peyzaj matrisinin tamamen değiştiği eksilme süreci başlamaktadır.

*Yeşil Altyapı

Stratejik olarak planlanmış ve yönetilmiş doğal yaşam alanları parklar yeşil yollar ve koruma alanları sistemidir. Doğal koruma yaklaşımı ile çalışarak insanların yaşam kalitesine ve sağlığına katkıda bulunur. Su kaynaklarının ve hava kalitesinin sürdürülebilir olmasını sağlar. Doğal ekosistem değerlerini ve fonksiyonlarını koruyarak, insan populasyonu için yarar sağlayan, birbiri ile bağlantılı yeşil alan sistemleridir. Çevresel,sosyal ve ekonomik sürdürülebilirlik için gerekli olan ekolojik çerçevedir.

Yeşil altyapı planlamasının temel amacı bugün ve gelecekteki sürdürülebilir kentler için doğal ve kültürel peyzajların ekolojik sağlığını ve canlılığını sağlamaktır. Bölgesel ölçekten yerel ölçeğe kadar sürekliliğin ve sürdürülebilirliğin oluşturulmasına vurgu yaparak, kentsel gelişimin büyüklüğü ,doğal değerlerin korunması ,kentsel yenilenmenin ve dolayısıyla ekonomik refahın sağlanmasını desteklemektir.

Zonlar

Kentler

ÖÇKB alanı içerisinde toplamda 3 yerleşim alanı bulunmaktadır. Köyceğiz, Ortaca ve Dalyan ilçeleri idari birim olarak Belediye tarafından yönetilen ilçe konumunda ki kent yerleşmeleridir.

Kentlerin ortak özellikleri;

Başlıca geçim kaynağının tarıma bağlı olması

Ortaca dışında Dalyan ve Köyceğizin göle kıyısı olması ve kıyı yerleşimleri olmaları

Yaz sezonunda kentsel nüfusun artış göstermesi

Tarım dışında hayvancılık ve turizm faaliyetlerinin yapılması

Gibi özellikleri kentsel yaşam bütününde ortak özellikler olarak gösterebiliriz.

Proje kararlarında kentsel incelemeler yapıldığında kent ölçeğinde plansız yapılaşmaların arttığı, tarım arazilerinin kontrolsüz bir biçimde açıldığı, kentsel yaşam kalitesinin olması gerektiğinin altında olduğu görülmüştür.

Kentlere yönelik öneriler;

Köyceğiz:

Köyceğiz göle kıyısı olması nedeniyle kıyı yerleşimidir fakat kentsel yaşam içerisinde gölle ilişki güçlü bir şekilde sağlanamamıştır. Köyceğizin Doğu ve Batı yakasında yer alan orman popülasyonları göl kıyısına bağlanarak peyzaj koridoru oluşturulması düşünülmüştür bu sayede kopuk olan orman popülasyonları bu koridor sayesinde birbirine bağlanmış olacaktır.

Peyzaj koridorunun kentsel yaşam içerisinde kalan kısımları kentlinin kullanacağı rekreasyon alanlarına dönüştürülecektir.

Kıyı kenar çizgisi belirlenerek, kıyı kenar çizgisi içerisinde kalan yapılaşma durdurularak bu alanlar kentli kullanımına bırakılacaktır.

Tarım alanlarında kontrollü tarımsal faaliyetler gerçekleştirilmesi , tarım alanlarının kontrollü bir biçimde alanda açılması zorunlu bir durumdur, gelişigüzel açılan tarım alanları bölgedeki habitatlara ve faunalara zarar vermektedir.

Kent yeşil altyapı sistemleri ile güçlendirilecektir.

Kentsel yaşamda insanları daha da bölge hakkında bilgilendirmek için sempozyumlar, konferanslar ve sergiler gibi etkinlikler düzenlenmelidir.

Sığla popülasyonlarının yoğunlaştığı alanlarda tampon bölgeler oluşturulmalıdır.

Dalyan:

Kıyı kenar çizgisi belirlenerek kıyı da oluşan yapılaşmalar engellenmelidir.

Kıyıda rekreasyon alanları oluşturularak kentli kullanımına bırakılmalıdır.

Deniz ulaşımı kontrollü bir biçimde sağlanmalıdır.

Kıyı ulaşım haritaları rotaları belirlenmeli, kıyı ulaşımı sağlayan deniz araçlarının kanal ulaşımına elverişliliği kontrol edilmelidir.

Kanallarda yer alan mavi yengeç restoranlarının faaliyetleri düzenlenmelidir.

Sazlıkların tarım alanına dönüştürülmesi kontrol altına alınmalıdır. Sazlık alanlar filterasyon özelliği taşıyan önemli bir popülasyon birliğidir.

Arkeolojik sit alanı içerisinde kalan bölge Arkeolojik parka dönüştürülerek bölgenin tanınırlığı ve turizm potansiyeli artırılmalıdır.

Kentsel gri ağ sistemleri yeşil alt yapı sistemleri ile bütünleştirilmeli sürdürülebilir kentsel yaşam modülleri uygulamaya konulmalıdır .

Kentsel donatılar sürdürülebilir malzemeler ile üretilmeli , kent kullanımına açık alanlarda güneş enerji sistemleri tercih edilmelidir. Kamusal alanlarda yeşil altyapı unsurları kentli için emsal teşkil etmelidir.

Kent içinde yer alan binalara su tankları eklenerek kent içinde yağmur hasadı yapılabilir.

Ortaca

Ortaca’da tarım arazileri orman alanlarına baskı kurmakta, tarım arazilerinin kontrolünün sağlanması gerekmektedir.

Geçici konutlar olan yazlık bölgelerinin planlamaları imar veya yörede geçerli olan Öçkb planlarına göre yapılmalıdır.

Dalaman Çayı ve çevresine tampon bölgeler eklenerek tarım alanlarının baskısı minimuma indirilmelidir.

İztuzu Plajı ve Çevresi

Plaj ve çevresi proje özelinde farklı bölümlere ayrılmıştır bu bölümler; Göl ve çevresi, Boğaz kısmı, Kanal kısımları ve Dekamer’in bulunduğu alan. Yapılan analiz ve incelemelerde bu alanlarında ÖÇKB alanı içerisinde olduğu gibi arklı karakteristik özellikler barındırması söz konusudur. Farklı özellikler barındıran bu alanlar kendi içinde düşünülerek alana yaklaşım sağlanmıştır.

Boğaz Bölgesi

Boğaz bölgesi Caretta Carretta Kaplumbağaları için plaj üzerinde önemli bir yuvalama alanıdır, proje alanında ki verilerden plajın bu bölümünde yuva sayısının her geçen yıl daha da arttığı görülmektedir. Splash zon (hasass nemli zon) içinde kalan bu bölge nemli kumul yapısı sayesinde kaplumbağaların yuva yapabildiği zengin bir alandır fakat boğaz bölgesinde yer alan günübirlik alanlardan dolayı plajın bu bölümü baskı altında kalmaktadır. Proje dahilinde plajın bu bölümünden günübirlik alanların kaldırılması öngörülmüştür. Deniz ulaşımının bu noktadan sağlandığı kanal kısmında yoğun bir trafik oluşturduğu gözlemlenmiştir. Öneri yeni günübirlik alana deniz ulaşımının kontrollü bir biçimde devam ettirilmesi öngörülmüştür.

Göl ve Çevresi

Göl ve çevresi içinde barındırdığı farklı faunalar ile alanın en zengin noktalarından biridir.

Alanın korunması için genel koruma kararları burada da devrede olmalıdır. Peyzajda yer alan küçülmeler ve eksilmeler için peyzaj yamaları, peyzaj koridorları ve tampon bölgeler oluşturulmalıdır.

DEKAMER

Dekamer yapısı proje alanı içerisinde plaja hakim bir noktada konumlanarak, plaja hakimiyet sağlaması düşünülmüştür. Projede 3 ayrı giriş noktası belirlenerek ziyaretçi ve hastane girişleri ayrılmıştır bu sayede girişlerde oluşabilecek olumsuzlukların önlenebileceği düşünülmüştür. Yapı alanı içerisinde yer alan bitki örtüsü korunarak geliştirilmesi sağlanmıştır; bu anlamda yapı adası içerisinde yer alan popülasyonların küçülen, eksilen parçalarına tampon alanlar yapılarak güçlenmesi düşünülmüştür. Plajda veya yapı adası içerisinde yer alan endemik bitki türlerinin korunması için tamponlar eklenmiştir.

Dekamer yapısı alanda yer alan kot farklılıklarına güçlü bir biçimde kullanarak araziye minimum hatta hiç zarar vermeyecek bir biçimde planlanmıştır. Yapı Ahşap kolonlar ile topraktan uzaklaştırılarak toprağa ve içinde barındırdığı habitatlara zarar vermeyecek bağlamda tasarlanmıştır. Serbest planlı tasarlanan yapıda fonksiyonlar esnek bir biçimde yapı içerisine dahil edilmiş verilen fonksiyonların birbirleriyle daimi bir etkileşim içerisinde olması öngörülmüştür. Yapının çatı kısmında 180 derece dönebilen fotovoltaik güneş enerji panelleri ile açılıp kapanabilen bir çatı örtüsü ahşap strüktüre dahil edilmiştir. Yapı strüktüründe yer alan kirişlere gizli oluklar eklenmiş, yapının zemin kotundan yüksekte olması sebebiyle zemin altı kotlara su tankları eklenerek yağmur hasadı yapılması öngörülmüştür. Yapı cepheler giyotin sistemi ile açılıp kapanan profilit camlarla kapatılarak açılıp kapanabilen cephe sistemi geliştirilmiştir bu sayede doğal havalandırma mekanlar içerinde sağlanmıştır. Profilit camlar sayesinde gece yapı içerisinden çıkan ışıklar cephelerde kırılarak plaja etkilemesi en aza indirgenmiştir. Otopark noktasından gelen ziyaretçiler için iki ayrı giriş planlanmıştır, bu girişlerden biri rampa ile çözümlenmiş diğeri ise merdivenler ile tamamlanmıştır.

Bina girişinden itibaren eğitici bir bina olması düşünülmüştür. Yapının merkezinde yer alan alana amfi eklenerek hastane ve ziyaretçi kısımları eğitim mekanı ile birbirine bağlanmıştır. Ziyaretçi alanına su tankları eklenmiş asma katta yer alan hastane birimleri ile de bu tankların üst kottan denetiminin sağlanması düşünülmüştür. Yapı içerisinde ki esnek kurgu sayesinde yapı mevsimsel değişimlere göre planlanabilir olarak tasarlanmıştır.

Hastane girişleri otoparktan giriş ve üst orman yolundan giriş olarak ikiye ayrılmıştır. İki ayrı giriş ile plajdan veya diğer bölgelerden getirilen kaplumbağaların hastaneye erişimi kolaylaştırılmıştır. Plajın hiçbir noktasında günübirlik alanlarda gece aydınlatması kullanılmamıştır.

Günübirlik alanlarda fonksiyonel sökülüp takılabilen donatı elemanları tasarlanarak sezon dışında farklı kullanımlara olanak sağlayabilecek mekanlar üretilmiştir. Günübirlik alanların sezon dışında bölgenin halkının kullanabileceği, bölge hakkında bilgi alabilecekleri mekanlar olarak düşünülmüştür. Su tankları arazinin eğimine göre konumlandırılarak araziye
verilebilecek zararlar önlenmeye çalışılmıştır.

Yapı iç mekanında amfi önüne bitki havuzu eklenmiş yapının eğitici özelliği ön plana çıkarılmıştır. Yapı içerisinde yer alan tüm birimlerin kapıları sürgülü sistemler ile tasarlanmıştır. Dekamer yapısı çevresine zarar vermeden yaşayabilmeyi öğretecek yapım dile ile bölgesine emsal oluşturabilecek bağlamda tasarlanmıştır . Tasarım kaidelerinden en önemlisi yapının sürdürülebilir formu ve özellikleridir. Yapı basit bir geometri üzerinde planlamış, lüzumsuz detaylardan kaçınılmış , kendine yetebilecek özellikler barındıran planlama kurgusu ile bir araya gelmiştir.