2. Ödül, Şanlıurfa Kızılay Meydanı ve Kentsel Tasarım Fikir Yarışması

MEYDAN – 3P* ve KÜLTÜR KARUMU

KONUM, TARİH VE KENT

Şanlıurfa, müstesna konumu gereği orta doğu medeniyetlerinin doğduğu ve dünyaya yayıldığı kadim coğrafyanın merkezinde yer alır. Bu yüzden yıllar boyunca kültürel etkileşim, Şanlıurfa medeniyetlerinin önemli nakil aracı olmuştur.

Şanlıurfa, kuzey-güney aksında gelişim göstermiş, bu nedenle Atatürk Bulvarı en önemli ana arter niteliği kazanmıştır. Bu aks, güneyde Urfa Kalesi’nden başlayıp kuzeyde yeni gelişen kentsel bölgelere kadar uzanır. Bu güzergâh üzerinde bulunan Sarayönü Meydanı, iki farklı tarihi ve morfolojik kent parçasını birbirine fiziksel olarak bağlar.

ÜST ÖLÇEKLİ YAKLAŞIM STRATEJİLERİ

-Kentsel Arayüz

Sarayönü meydanı, eski ve yeni kent dokularının ara yüzünde kalan, iki farklı tarihsel referansı da yansıtabilecek/bağlayabilecek bir konumdadır.

-Yeşil Entegrasyon

Meydanın kuzeyinden geçen Karakoyun Deresi, potansiyel bir rekreasyon alanıdır ve meydan gibi kamusal bir kent parçasına eklemlenerek daha güçlü bir yeşil alan oluşturur.

-Odaklaşma

Kent merkezinden geçen kuzey-güney aksı şehrin tarihi ve kültürel odaklarını birbirine bağlar. Bu aks meydanın kıyısından geçmek yerine, o akstan geçenleri kendisine çekmelidir.

ANA YAKLAŞIM KONSEPTİ

-Sürdürülebilir Kamusal Alan

*Sürdürülebilir Kentler Endeksi’nin 2016 raporunda sürdürülebilirliğin üç ayağı People, Planet ve Profit olarak belirtilir. MEYDAN – 3P*, bu kentsel sürdürülebilirlik yaklaşımı çerçevesinde sadece bir arayüz olarak değil, toplumsal, ekonomik ve çevresel sürdürülebilirliği göz önüne alarak tasarlanmış bütünsel bir düşünceyi yansıtır.

-Ulaşım ve Mekansal Kalite Stratejisi

Alanın kuzeyindeki Kule Caddesi iptal edilip, meydanın etki alanı Hacı Kamil Konağı’na kadar uzanmıştır. Bu bölgedeki dükkanlara ve İpek Palas Oteli’ne yayalaştırılmış meydan alanından ve Atatürk Bulvarı’ndaki yanaşma/bekleme cebinden servis alınmaktadır. Kule Caddesi’nin yayalaştırılması ile konak, otel ve meydan arasında yeni bir potansiyel alan ortaya çıkmıştır: Gastro Meydan (people/sosyokültürel kalkınma)

Kule caddesi, 882. sokak ile birleştirilip trafik akışı uygun hale getirilmiştir. Kule caddesinin dere boyunca iptal edilip trafiğin yeni önerilen ve meydanın güneydoğusundaki sokaktan işlemesi üzerine, Karakoyun deresi ve rekreasyon alanı meydan ile kesintisiz şekilde entegre olmuş ve kente yeni bir yeşil potansiyel alan kazandırmıştır: Yeşil Amfi (planet/çevresel kalkınma)

Tüm meydan ve sert zemin doku, Atatürk Bulvarı’nın batı kanadındaki ticari alanlara kadar yavaşlatılmış araç yolu ile yaya dostu hale getirilmiş ve meydanın işlerliği, etki alanı boyunca arttırılmıştır: Aktif Meydan (profit/ekonomik kalkınma)

İMAR VE KAMUSALLAŞTIRMA ÖNERİLERİ

Meydan, sınırları kaldırım taşı ile belirlenmiş özerk bir alan olmaktan çıkmalı, boşluğu sınırlayan fiziki kentsel duvarlara ya da eşiklere kadar uzanmalıdır.

Meydan, yavaşlatılmış yollar ve entegre edilmiş yeşil alanla birlikte yayalaştırılmış bir kent arayüzüne dönüşür. Etkileşim alanı meydanı besleyen ve onunla iç içe geçen bir tampon alanı da tasarıma dahil eder.

Alan, üç farklı ana işlevdeki bölgelere ayrılmıştır. Aynı şekilde etaplama içinde bu şema kullanılabilir.

MORFOLOJİK YAKLAŞIM

Meydan, sert ve yumuşak zeminlerin bir arada ama tanımlı bir sistem doğrultusunda tasarlanmıştır. 8 metrelik soğuk derz aralıklarıyla modüllere ayrılan yüzeyler, aynı Harran ovasındaki tarlaların birbirleri ile ahenk içerisinde oluşturdukları tekstürün bir tezahürüdür. Bu gridal morfo-pattern meydandaki çeşitli kentsel objelerin ve çeşitli etkinliklerin yapılacağı alanları sınırlar ve hizalar.

KENTSEL TASARIM KARARLARI

Meydan, kuzeyde, Hacı Kamil Konağı ve bitişiğindeki ticari dükkan ve pasajlarla çevrilidir. Batısında, Atatürk Bulvarı üzerinde yer alan yine zemin kat ticari alanlar bulunur. Güneyindeki Kapaklı/Japon pasajları da yine ticaretin yoğun olduğu bölgelerdir. Meydanın bu ticari alanlara bakan alanı, ticari alanların cephe hattına kadar morfolojik tekstür çalışması ile belirlenen sert zemin kaplaması ile bütünleşir. Buradaki ana amaç meydan ve kullanıcısının, ticaret işlevini algısal ve psikolojik açıdan daha rahat/konforlu yerine getirebilmesidir. Aslında meydanda var olmayan tüm bu ticari alanlar meydanın bir unsuru haline gelen potansiyellerdir.

Kuzey doğudaki Karakoyun deresi ve etrafındaki lineer rekreasyon alanı ise daha önceden Kule Caddesi ile kesintiye uğramış ve meydanla entegre olamamışken, bu caddenin proje alanına dahil olması ile beraber yeşil alan da meydana kadar uzanmakta, yeni bir rekreasyon alanına dönüşmektedir.

Yine Kule caddesinin kuzey kanadının meydan ile birleşmesi ile bir tarafında İpek Palas otelin bir tarafında Hacı Kamil Konağı ve ticari yapıların bulunduğu bir alan tanımlanmıştır. Potansiyel ticari alanların ortasında kalan bu bölgenin daha çok gastronomi alanında kullanılacağı öngörülmüş olup, alanı çevreleyen mevcut yapılaşmanın zemin katında yeme-içme mekanlarının konumlandırılması önerilir.

KÜLTÜR KARUMU ve KENTSEL KATALİZÖR

Üç farklı işlev ve kalkınma (ekonomik, çevresel, toplumsal) modeline uygun meydan alanlarının ortasında tüm meydanı birleştiren, kültürel ve toplumsal enformasyon takası sağlayan alt kotta alternatif ama özel işlevli bir kentsel katalizör yer alır: KARUM*

*Karum, Asur dilinde liman ve rıhtım anlamına gelen, asıl anlamıyla “kentin yanında kurulan ticaret merkezidir. Asur ticaret kolonileri zamanında Anadolu’da Karumlar kurulmuştur. Anadolu’daki Karumlar Mezopotamya’dakilerden daha küçük yerleşimlerdir. En önemlileri; Kültepe’de Kaneş Karumu, Hattuşa Karumu ve Alişar Karumu’dur. Sarayönü Meydanı’ndaki Karum, kentlinin kültürel takasını gerçekleştirebileceği, gastronomi atölyeleri, sergiler, çok amaçlı salon ve medyatek ile de tüm kentlinin kültürel enformasyon ihtiyacını karşılayabileceği kamusal bir toplum merkezi görevi görür.

AÇIK VE YARI AÇIK ALAN STRATEJİLERİ

Üç farklı işlevi olan ”MEYDAN – 3P”, mevsime ve günün farklı saatlerine göre farklı etkinlik ve aktivitelere göre düzenlenebilir. Gastro meydanda, yiyecek festivali, yöresel Pazar gibi hem Karum ile hem de çevresindeki zemin kat ticari alanlar ile desteklenmiş bir kamusal yarı açık öngörülmektedir. Ahşap geçme sistemle demontable olarak tasarlanan bu üst örtü sıcak ve kurak mevsimde rahat bir gastronomik deneyimin kentlilerle paylaşılmasına olanak verir.

Aktif meydan da ise daha çok gece ve serin havalarda tamamen açık etkinlikler düzenlenebilir. Meydan hem bir ticari bölge hem bir uğrak/dinlenme noktası hem de kentin ihtiyacı olan ana toplanma alanlarından biri olarak tasarlanmıştır.

Yeşil amfi bölgesi ise konser, piknik, rekreasyon ve benzeri bir çok işlevi dere hattı ile bütünleşerek kentlilere sunar. Lineer rekreasyon güzergahı en son amfi ile sonlanır ve Karum’ a açılır. Özellikle gölgeleme için ağaçlandırmanın düşünüldüğü alan derenin verimli toprakları ile beraber kente aktif bir yeşil alan kullanımı sağlar.

KENT MOBİLYALARI ve KAPSAYICI TASARIM

Morfolojik tekstürün sağladığı hizalama ile kent mobilyaları çakıştırılmış ve dengeli bir şekilde meydan ihtiyacına göre yerleştirilmiştir. Sadece meydanı kullanan yayalar için değil, çocuklu aileler, yaşlılar, hayvan severler ve sokak hayvanları için sağlıklı bir bir aradalığı ön planda tutan kapsayıcı tasarım ilkelerine göre düzenlenmiş kent mobilyaları kullanılmıştır.

PEYZAJ KARARLARI

Urfa’nın endemik bitkileri ve meydanda uzun süreli kullanıma hitap edecek yerleştirmeler tercih edilmiştir. Akdeniz palmiyesi, özellikle Atatürk Bulvarı tarafında kullanılarak, bu lineer aksta uzak dahi meydanın yerinin tespiti için düşünülmüştür. Gür ve geniş tacı sayesinde iyi bir gölgeleme elemanı olan doğu çınarı rekreasyon alanında kullanılmıştır.

ÖNERİLER

Meydan gibi kamusal bir alanın, araç yollarıyla sınırlandırılmasındansa, araç yollarının yavaşlatılarak meydanın kentsel çeperlere kadar yaya dostu bir hale getirilmesi tercih edilmelidir. Yaklaşık 600 m²’lik kapalı alanlı Karum, yarışma şartnamesi kurallarına göre tasarlanmış olsa da (taks ve kaks) daha geniş kapsamlı bir toplum merkezi olarak ele alınabilir. İpek Palas Oteli’nin restorasyonu ve Gastro meydana bakan cephesindeki zemin kat alanları gastronomi faaliyetlerine uygun olarak düzenlenmelidir. Böylelikle Karum ve otel arasındaki bölgede gastronomik açıdan oluşacak sinerji ile meydana farklı bir boyut kazandırılmış olur. Ulaşım ağındaki Kule caddesinin kuzey kanadının yayalaştırılması ve 882. Sokak ile birleştirilmesi ile yapılacak by-pass trafiği tekrardan düzenleyebilir. Projede önerilen en kesitler ile bölge daha az araçlı, daha yayalaştırılmış, sadece toplanma amacıyla değil 7/24 zaman geçirilebilecek bir açık hava merkezine dönüşecektir.

Şanlıurfa Kızılay Meydanı ve Kentsel Tasarım Fikir Yarışması

Şanlıurfa Kızılay Meydanı ve Kentsel Tasarım Fikir Yarışması’nda Dereceye Girenler Belirlendi