2015 yılında Van Alen Institute tarafından yürütülen çalışma, tasarımcıların yarışmalardan beklentileri ve motivasyonları üzerine ilginç çıkarımlarda bulunuyor. Türkiye’den de katılımcıların olduğu ankete 65 ülkeden 1414 kişi katılmış.

The Architectural Record¹ / Van Alen Institute², The Graham Foundation³ tarafından desteklenen bir anket aracılığıyla; yarışmalara girmek için tasarımcıları neyin motive ettiği, sürece dair tasarımcıların tercih ettikleri ve etmedikleri durumları ve yarışmaların daha iyi çalışmasını sağlayacaklarını düşündükleri önerileri üzerine sistematik olarak veri topladı. 65 ülkeden 1414 kişinin katılımı ile gerçekleşen ankette Türkiye’den de katılımcılar var.

2015 yılında yapılan çalışmayı Graham Foundation şu şekilde anlatıyor:

GİRİŞ

Yarışmaları yeniden düşünmek üzerine süregelen girişimimizin bir parçası olarak tasarımcılarla anket yapmaya karar verdiğimizde bu konuya dair söylenecek çok şey olduğunu biliyorduk; ancak 65 ülkeden 1414 katılımcının cevaplarında bu kadar tutkulu, direkt, mizahi ve içten olmasını beklemiyorduk.

Sonuçları okumaya başladıktan, tasarımcıların bilgi ve birikimlerinin her cevaba nasıl yansıdığını gördükten sonra bulgularımızı paylaşmanın birden çok yolu olacağına kanaat getirdik. Buna bağlı olarak üç özet belge yayınladık: Birincisi online anket platformunun sağladığı işlenmemiş veri, ikincisi yarışmaları tüm katılımcılar için daha verimli, kapsamlı ve ödüllendirici kılacağına inandığımız on öneriden oluşan bir set ve son olarak Health x Design tarafından üretilmiş veri analizinde ortaya çıkan en ilginç başlıkları vurgulayan anahtar bulgular.

Kimi öneriler ortak aklın ürünü olmakla beraber kimileri ise fazla iyimser veya spekülatif gelebilir. Ancak bu konuyla örtüşüyor çünkü bu araştırmanın bize hatırlattığı üzere; yarışmalar pek çok tasarımcının nadir olarak günlük çalışma sınırlarının dışına çıkabildiği son derece idealist çalışmaların ürünleri. Bu çalışma 23-24 Nisan’da Harvard Graduate School of Design gerçekleşecek olan Design Competition Conference’ta devam edecek. Gelecek yıl da, kamu kurumları, iş geliştiriciler, sivil toplum kuruluşları ve yarışmaların diğer aktörlerini kapsayan bir araştırma ile birlikte yürütülecek.

Araştırma sorularının şekillenmesine yardımcı olan danışmanlar ve küresel tasarım mecraları ile bizi buluşturan Araştırma Komitesi’ne teşekkür ederiz.
Graham Foundation

ÖNERİLER

1. Tasarımın değerini ortaya çıkar.

Bir tasarım firması düşünün ki sürekli olarak yarışmalara milyon dolar harcayıp yüzlerce alternatif üretiyor. Kulağa saçma mı geliyor? Aslında bu durum tasarımcıların yarışmalara harcadığı kolektif çabanın dökümü. Bir yılda tasarımcıların yarışmalar için harcadıkları her bir çalışma saatini düşünüp üzerine bir dolar koyalım. Yarışma düzenleyen kurumlar tasarımcılardan yarışmaya hazırlandıkları süre içinde çalıştıkları saatlerin dökümlerini istemeli ve teslimlerinin bir parçası olarak almalılar. Daha sonra söz konusu yarışma için ne kadar iş gücünün üretildiği rapor edilmeli. Bu takip sistemi tasarımın yarattığı değeri görmeye yardımcı olabilir.

2. Mesele yalnızca kazanmak değil.

Tasarımcılar yarışmalara öğrenmek, portfolyolarını güçlendirmek, denemek, kendilerini sınamak, görülebilir olmak ve eğlenmek için girerler. Yalnızca kazanmak için değil. Yarışmalar yalnızca kazanana değil tüm katılımcılara hitap etmeli. Örneğin hastanelerin yeniden yorumlanması konulu bir yarışmada jüri, doktorlar, kamu sağlık sektörü çalışanları ve sağlık kurumu yöneticileri tarafından verilecek seminerler ile o alandaki yeni akımlar üzerine bilgilendirilebilir. Yarışma projeleri sağlık ocaklarında ya da sağlık sigortası web sitelerinde tasarım fikirlerini yeni kitlelere ulaştıracak şekilde sergilenebilir. Böylece yarışmalar yalnızca kazananların kariyerlerini değil tasarım uygulamalarını da geliştirmiş olur.

3. Bırakın jüri konuşsun!

Jürinin mükemmel olmadığını ve mutlak nesnel bir değerlendirme sürecinin olamayacağını biliyoruz. Bu yanılsamadan kurtulabilirsek jüriyi muhteşem birer kaynak olabilmeleri için özgür bırakmış oluruz. Fikir üretmede, jürinin uzmanlığı ve fikir alışverişi en az katılımcının yarışma projesi kadar değerli olabilir ancak bu duruma devlet sırrı gibi yaklaşılıyor. Tüm yarışmaların jüri notlarını kamu erişimine açalım ki herkes sürece ne kattığını öğrenebilsin. Bu durum hem şeffaflık hem de tasarımcıların önerilerini daha sağlam geribildirimler üzerinden geliştirmelerini sağlayacaktır.

4. Bırakın yarışmaları tasarımcılar tasarlasın.

Yarışmalarla ilgili bir bilinmeyen de tasarımcıların yarışmalara ihtiyaç duymadığı gerçeğidir. Yarışmalar tasarımcıların ihtiyacı olan yaratıcı ifade, gevşeme ve dört elle sarılabilecekleri bir proje imkanı verirken günlük uygulamalar yalnızca bunun küçük bir parçasını vaat edebilir. Tasarımcıları bu fırsatları keşfetmeye dair cesaretlendirmek için çalışmak istedikleri bir konuda problemleri kendilerinin tarifleyeceği yarışmalar açılabilir. Kazananların çözüm üretebilmeleri için bir ödenek sağlanabilir. Diğer katılımcılar ise yarışmanın resmi sınırlamalarının dışında devam ettirebilecekleri bir projenin tohumlarını atmış olurlar.

5. Güzel nesnelerin ötesine geçin.

Kültür kurumlarını, yeni binaları için yarışma açmak yerine kültürel, ekonomik ve sosyal problemleri tarif edecek yarışmalar açmaya davet ediyoruz. Böylece nüfuz, bilgi birikimi ve bütçelerini iyi bir amaç uğruna kullanıp öne çıkarmayı istedikleri konunun profilini yükseltebilirler (Bu aynı zamanda kurum için iyi bir halkla ilişkiler artısı da olur).

6. İşverene yol gösterin.

Tasarımcılar için en yaygın üç basmakalıp açık yarışma kuralı:

1. İşveren ya da halk ile iletişime geçme.
2. Alanı görmeye gitme. Google Earth ve internet araştırması yeterli olacaktır.
3. Göz kamaştırıcı üç boyutlu görseller yapabileceğin en iyi şeydir.

Elbette bu liste devam edebilir ancak ana fikri anlatmak için yeterli. Bu tür varsayımlar kötü yarışmalar yaratmakla kalmıyor işverenin tasarımcıyla arasını da açıyor. Bu şekilde olmak zorunda değil. Kuralları yıkmış pek çok yarışma var. Neden iki aşamalı bir süreç tariflenmesin: Yarışmacı adaylarının detaylı öneriler üzerinden değil de uzmanlık seviyelerinden belirleneceği açık çağrı sonrası finalistlere ödenek sağlayarak tüm paydaşlar ile beraber çözüm üretmelerini sağlayacak uzun bir süreç sunmak. Daha iyi yarışma süreçleri işverenlere tasarımcılarla çalışmanın en iyi yollarını gösterebilir.

7. Yalnız gecelere son.

Tasarım süreci izole edici ve yalnız olabilir. Tasarıma dair en fazla ihtiyaç olan beceri ve çabalar aynı zamanda tasarımcıların kendi başlarına çözemeyecekleri tipte olanlardır. Bu sebeple tasarımcılara mühendisler, ekonomistler, sanatçılar, sosyologlar ve istatistikçiler gibi pek çok farklı alandan uzmanla beraber çalışmaları için olanaklar yaratılmalıdır. Aynı zamanda yarışmayı düzenleyen kurumlar da sektörler arası işbirlikleri yaparak problemlere yaklaşımda yeni ve sentetik çözümler üretmek için cesaretlendirilmeli.

8. Kamuya aç.

Bilindiği üzere kamu katılımı doğru yapılandırıldığında daha iyi tasarım üretilmesini sağlar ancak yarışmalara gelindiğinde bu bilgi camdan dışarı gidiyor. Tasarımcıları ve işverenleri bir araya getirmek konuşulurken kullanıcıları, iş sahiplerini, kamu görevlilerini ve diğer paydaşları da sürece dâhil etmek unutulmamalı. Yarışma düzenleyenler yarışma ilanından önce paydaşlar ile güvene dayalı ilişkiler kurmalı ve bu ilişkileri normal koşullarda bir tartışma ya da atölyeye katılmayacak kişilerin ulaşabileceği yeni formlarda geliştirmeliler.

9. Genç tasarımcılara istediklerini verin.

Öğrenciler ve genç tasarımcılar deneyimli meslektaşlarına nazaran disiplinlerarası çalışmak, kullanıcılar ile iletişime geçmek ve konuları yeterince hizmet alamayan kullanıcı grupları ile ilgili olan yarışmalara girmeyi tercih ediyor ve bu şekilde tasarımcıların dünyadaki rolünü genişletme, adaletsizlik gibi sistematik sosyal zorluklar ile ilgilenme isteklerini ortaya koyuyorlar. İdealizmi desteklemek için öğrenciler ve genç tasarımcıları hedef alacak daha çok yarışma açılmalı.

10. Büyük düşün.

Şehirlerarası ulaşım sistemi. Kentsel ayrışma. Huzurevleri ve kreşler. Bunlar anket katılımcılarının yarışma konuları için önerdiği başlıklardan yalnızca birkaçı. Net problemleri tarif eden ve bunlara uygulanabilecek çözümler üreten yarışmalar her zaman olacaktır ancak tasarımcılar bir yandan da ucu açık zorluklar ile ilgilenebilmeli. Anahtar noktaları vurgulamak, veri görselleştirmek ve doğru soruları sormak da çözüm üretmek kadar değerli olabilir.

Guggenheim Helsinki Yarışması, 1. ödül (Moreau Kusunoki Architectes)

ANAHTAR BULGULAR

Tasarımcıların ilgisini çekecek neler var?

1. Tasarımcılar yarışmalara günlük çalışma rutinlerinden sıyrılıp daha yaratıcı bir biçimde çalışabilmek ve tipik sınırlamaların dışına çıkıp yeni konular, fikirler, işbirlikleri ve beceriler keşfedebilmek için katılıyorlar (Pek çok tasarımcı için ofis işleri bunları sağlamıyor).

Anket katılımcılarının yarışmalara girme nedenleri arasında en sık verilen cevaplar aşağıdaki üç madde oldu:

1. Deneysel çalışma imkânı (%57.0)
2. İlgi çekici bir konu (%54.9)
3. Tanınırlık elde etme şansı (%39.0)

Yarışmalar, basmakalıp projelerde tariflemesi daha zor bir hale gelen tasarım fikirlerini keşfetme şansı veriyor. Aynı zamanda yarışmalar daha araştırmacı ve atik bir tasarım süreci için bir platform arz ediyor.

2. Yarışmalara harcanan zaman ve kaynakların karşılanmaması yarışma katılımının öncül sınırlayıcılarından. Bu karşılama yalnızca para anlamına gelmiyor; tasarımcılar önerileri karşılığında daha çok geribildirim ve netlik bekliyorlar.

Yarışmalara katılımı sınırlayan üç durum aşağıdaki gibi:

1. Harcanan kaynak ve zamanın karşılığının yetersiz olması (78.6%)
2. Kazanma ihtimalinin düşük olması (29.4%)
3. Projenin düşük uygulanma ihtimali ya da hiç uygulanmayacak olması (28.6%)

Yarışmaları çekici kılacak olan üç şey:

1. Üretilen iş ve harcanan zamanın daha fazla karşılığının olması(64.2%)
2. Yalnızca kazananlar için değil tüm öneriler için daha fazla geribildirim yapılması (47.6%)
3. Ödül almayan projelerin de öne çıkarılması (46.8%)

Öğrencilerin %65’i geribildirimin yarışmaları daha çekici yapacağını belirtiyor.

Ödülsüz yarışmalar tasarımcıların hiç ya da az bir karşılık ile çalışmayı kabul ettikleri söylemini yaratıyor. Toplum tasarımcının iyi bir fikri üretmesi ve iyi mimarlık yapabilmesi için harcaması gereken zamana değer vermeli.

3. Tasarımcıların çoğunluğu için yarışmalar iş alımı ile sonuçlanmıyor.

Anket katılımcılarının %67’si yarışmaların iş alımı ile sonuçlanmadığını vurguladı.

4. Tasarımcılar yarışmalara önemli bir gelir kaynağı olarak bakmıyorlar.

Katılımcıların %90’ı yarışma gelirlerinin yıllık gelirlerinin %5’i ya da daha azı olduğunu belirtti.

11 Eylül Anıtı Yarışması, 1. ödül (Michael Arad, Peter Walker)

Süreç

5. Tasarımcılar yarışmalara harcadıkları zaman ve kaynaklar konusunda stratejik davranıyorlar. Yarışmacıların çoğu yarışmaya katılımın gerektireceği para ve zamanı hesaplayıp ödüller ile dengede olup olmadığına bakıyor.

• Yarışmacıların %61’i katılımdan önce yarışmanın ne kadar zaman ve paraya mal olacağını değerlendiriyor.
• Yarışmacılar ve yarışmaya katılan ofislerin %69.4’ü zamanlarının %10’undan daha azını yarışmaya ayırıyor.
• Yarışmacıların %59’u ödül miktarı 20.000 doların altında olan yarışmalara katılmış ve bunların %48.1’i yarışmalara en fazla 20.000 dolar harcamış.
• Yarışmacıların %6.5’i tek bir yarışmaya 100.000 dolar ile 250.000 dolar arasında harcama yapmış. %4.4’ü ise tek bir yarışmada 250.000 doların üzerinde harcama yapmış.

6. Tasarımcıların çoğu açık yarışmalara katılıyor.

Anket katılımcılarının %70.6’sı öncelikle açık yarışmalara katıldıklarını ifade etti.

7. Tasarımcılar genel olarak disiplinlerarası çalışmıyorlar. Yarışmalara katılan çoğu tasarımcı bir sanatçı ile çalışmak istediğini ifade ediyor. Kendi disiplinlerinin dışındaki uzmanlarla çalışmayı özellikle isteyenler ise öğrenciler.

Yarışmacıların neredeyse 1/5’i, kendi disiplinleri dışındaki bir uzmanla hiç çalışmadıklarını söylerken %6.5’i “hiç” ya da “seyrek olarak” cevabını verdi.

Katılımcıların en çok çalışmak istedikleri uzmanlık alanları:

1. Sanat (47.3%)
2. Mühendislik ve altyapı (33.6%)
3. Çevre bilimleri (30.7%)

Kendi uzmanlık alanları dışındaki disiplinlerle işbirliği yapma konusunda öğrencilerin %19’u yöneticilerin ise %9’u istekli.

Yarışmalar, geleneksel planlama ve ihale yöntemlerini zorlayan süreçlerdir. Yarışmaları yapılı çevrenin önemini vurgulamak adına kamusal iletişim ve eğitimi de dâhil ederek anlamlı bir biçimde kullanabilmek; tasarım uzmanlıklarının toplumla ilişkisi ve topluma katkısı açısından önemli olabilir.

Sandy Kasırgası Bölge Planlama ve Tasarım Yarışması, 1. ödül (BIG)

ANKETE KİMLER KATILDI?

• Cinsiyet: %66 Erkek, %33 Kadın
• Köken: %69 Beyaz, %8 Asyalı, %5 Hispanik, %2 Siyahi ya da Afro-Amerikan
• En geniş katılımcı yaş aralığı: 25-34 yaş arası (neredeyse 1/3’ü)
• 24-44 yaş arası %56 (ortalama yaş 38)
• Ortalama anket süresi: 55 dakika

Yukarıdaki demografik veri mimarlık sektörünün demografik yapısı ile belli bir ölçüde örtüşmektedir. Örneğin AIA⁴ üyelerinin %17’si kadın, %10’u ise etnik azınlıklara mensuptur.

Kaynak: The Business of Architecture: 2012 AIA Survey Report on Firm Characteristics, Copyright 2012, The American Institute of Architects.

GEÇMİŞ VE GELECEK

“Son 10 yılın en ilginç ya da etkileyici yarışması hangisiydi?” sorusuna en sık verilen dört cevap:

1. 9/11 Ground Zero Memorial
2. Guggenheim, Helsinki
3. High Line, NYC
4. Rebuild By Design

Bahsedilmeye değer görülen diğer yarışmalar: 120 Hours, Absolute World, Futuristic Cinema, Evolo, Parallel Projections, Next Generation 2011: Get Zero

Yarışmacılar tarafından önerilmiş yeni yarışma konuları:

• Kentlerde etnik ayrışma
• Şehirlerarası ulaşım ağı
• Banliyö büyümesi için yeni bir yöntem
• Arazi kullanımı ve üretimi için katılımcı yöntemler
• Kapsamlı bir problem üzerinden kolektif olarak ilerleyecek yarışma serileri

Haberin özgün metnine buradan ulaşabilirsiniz.

¹The Architectural Record, Amerika çıkışlı mimarlık ve iç mimarlık dergisidir.
²Van Alen Institute, tasarım yarışmaları düzenleyen ve disiplinerarası araştırmalar yürüten bir kurumdur.
³The Graham Foundation, kurumlara ve kişilere mimarlık ile ilgili proje bazlı burslar veren bir kurumdur.
⁴The American Institute of Architects