Hitler’in Elazığ Maden karargâhı yok ediliyor

Hürriyet Gazetesi yazarlarından Yalçın Bayer'in Elazığ'daki Alman Binası üzerine yazısı.

Elazığ ili Maden ilçesi şehir merkezinde bulunan ve Ergani Bakır TAŞ’ın ana karargâhı olarak inşa edilen Alman Binası ismindeki yapı, ne yazık ki yok ediliyor.

Konu ile ilgili olarak Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Dünya Miras Alanları Koruma Planlama ve Tespit Dairesi Başkanlığı’na 1 Aralık 2011 tarihinde Lütfi Ergene tarafından müracaat edilmiş, ilgili müracaat; B.16.0.KVM.0.10.03.00/23.08.25/-253289 sayı ve 14 Aralık 2011 tarih ile Diyarbakır Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü’ne havale edilmiş. Ayrıca Diyarbakır Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü yetkililerince yapılan tespit ve müdahale sonucu ise B.16.0.KVM.4.21.00.02/23.06.31-846 sayı ve 22 Aralık 2011 tarih ile Alman Binası hakkında, kurul toplantı tarihine kadar tedbir kararı alınmıştır.

Ancak…

22 Şubat 2012 tarihinde Diyarbakır’da toplanan kurulda alınan karar gereği tarihi eser niteliğindeki Alman Binası’nın tescili yapılmamış ve aynı zamanda alınan tedbir kararı da kaldırılmıştır. Ve böylece Alman Binası, Yıldızlar SSS Holding tarafından bakır sahasında sürdürülen ve işlenmeden yurtdışına gönderilen hafriyat dahilinde tıpkı Maden gibi yok edilmeye terk edilmiştir.

Soru… Alman binasının akıbeti ne olacaktır? Maden’de işlenmeyen bakır cevheri ham olarak nereye gönderilmektedir? Bu ham bakır varlığının içerisinde yoğunlukla bulunan altın ve gümüş oranı ne kadardır?

Günün Sözü

“Beni inkâr edeceksiniz. Hatta bühtanla yad edeceksiniz. Hint’e, Yemen’e, Mısır’a giden fikirlerim, orada filizlenerek gelip sizi boğacaktır.”
(Mareşal Gazi Mustafa Kemal)

Alman binası

Ergani Bakır TAŞ inşaat müşaviri Radermacher’in nezaretinde 1934 yılında inşa edilen Alman binası, elektriği, kalorifer sistemi ve müştemilatı ile özel amaçlı bir mimari özellik taşıyordu. 2 Ağustos 1944 tarihinde TBMM’de alınan karar doğrultusunda ham bakır ve ham krom gediklisi Almanların yurtdışına çıkarılmaları sonucu bu tarihten sonra uzunca yıllar Etibank’a bağlı Ergani Bakır İşletmesi tarafından sosyal amaçlı kullanıldı. Bu arada Ergani Bakır TAŞ İdare Meclisi’nde Emil Georg von Stauss (Rothschildler’in bankeri, Deutche Bank’ın finansörü ve Hitler’in sırdaşı), Muammer Eriş (İş Bankası Genel Müdürü), Vehbi Ergene (Nejat Eczacıbaşı’nın kayınbabası), Yusuf Ziya Öniş (Futbol Federasyonu ve GS Spor Kulübü Başkanı), Necmeddin Sahir Sılan (Başvekâlet Hususi Kalem Müdürü, Ergani Bakır TAŞ Hükümet Komiseri, VI. Dönem Bingöl, VII. ve VIII. Dönem Tunceli Milletvekili), Felix Warlimont (Norddeutsche Affinerie CEO’su) ve Alman Dayinler (alacaklılar) Vekili Kurt Weigelt (Lufthansa’nın kurucusu) gibi isimlerin bulunduğunu da tabii ki belirtmek gerekir.

İnönü’nün notu: 30.12.1939 Cumartesi saat 09.00’da Maden… Maden merkezine çıktık. Hani de çalışılıyor. Sonra tesisatı gördük. 1937’den itibaren yapmaya başlamışlar. (Çok yazık. Almanlarla İş Bankası bu teehhürün (gecikmenin) sebebidir. Vaygelt (Kurt Weigelt) filan hep yalnız. Cevher ihracını isterlerdi.) Elektrolisden bahsettiler. Elektrolis Bakır’ı elde etmeden ihraç fiyatından çok ziyan ediyoruz (fark soracağım). Sonra çıkan Bakır’dan blister Bakır’ı diyor, kullanamıyoruz… Esaslı keşif yok… (Bkz: İsmet İnönü, Defterler, 2001, s. 280)