Bodrum Kalesi İçin Hazırlatılmış Projeye Dair Basın Açıklaması

Mimarlar Odası Bodrum Temsilciliği ve serbest arkeologlar, Bodrum Kalesi İçin Hazırlatılmış Restorasyon ve Müze Projesine dair çekincelerine ve taleplerine dair bir basın açıklaması yaptılar.

Son zamanlarda medyada Bodrum Kalesi’nde gerçekleştirilecek bir takım restorasyon ve yenileme çalışmalarından bahsedilmektedir. Kentimizle özdeşleşmiş ve tüm dünyada Bodrum’un simgesi olarak akıllarda yer etmiş Bodrum Kalesi’nde yapılacak bu çalışmalara yönelik detaylar ilgili merciler tarafından kamuoyu ile paylaşılmadığından, çalışmaların içeriğine dair bir takım söylentiler dolaşmaktadır. 

Mimarlar Odası Bodrum Temsilciliği ve serbest arkeologlar olarak kentimizi yakından ilgilendiren bu konuya dair bir basın açıklaması yapma gereği duymaktayız.

GÜNDEMDEKİ PROJE

Kısaca “Bodrum Kalesi Restorasyon ve Müze Projesi” ⁽¹⁾  olarak adlandıracağımız söz konusu proje, 2014 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlatılmıştır. Proje aşaması tamamlanmış, izinleri alınmış ancak henüz yapımına başlanmamıştır.

Kalenin zaman içinde yıpranması ve müze olarak kullanımından kaynaklı -sorun ve ihtiyaçların giderilmesi- sebep gösterilerek hazırlanmış olan bu proje, iki ana bölümden oluşmaktadır:

1-    Anıt eser niteliğindeki kalenin restorasyonu ve güçlendirilmesi

2-    Kale içindeki müze kompleksinin mimari bir proje olarak yeniden ele alınması

Hazırlanan restorasyon projesi kapsamında, kale surları, kuleleri ve dönem yapılarının güçlendirilmesi ve onarılması öngörülürken, kale içinde eklenti olarak nitelendirilen yapıların da yıkılması planlanmaktadır. Serçe Limanı Cam Batığı Salonu, Uluburun Batığı’nın bulunduğu Bronz Çağ Batıkları Salonu gibi müzenin eşsiz koleksiyonlarını barındıran yapılar yıkılması planlanan yapılar arasındadır.

Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi’ni çağdaş bir müzeye dönüştürme savı ile kale içinde yeni bir müze kompleksi tasarlanmış, sergi düzenlemeleri de yeniden ele alınmıştır. Mevcut müzenin sergileme, idari ve hizmet binaları olarak kullanılan yapıların yıkılacağı düşünüldüğünden, bu işlevleri üstlenecek yeni yapılar öngörülmüştür.

Bu proje ile birlikte kale içinde yaklaşık olarak 2300m2 yeni kapalı alan, 3000m2 sert zemin, 180m2 yükseltilmiş döşeme veya platform, 5200m2 peyzaj düzenlemesi söz konusudur.

Kale içinde inşa edilmesi öngörülen yeni binalar ve asansörler dışarıdan görülmekte, kale surlarını yer yer 3 -4 metre aşmaktadır.

BİR KÜLTÜR KOMPLEKSİ OLARAK BODRUM KALESİ

Bodrum Kalesi’nin tarihi MS.15.yy’a dayanmaktadır. I.Dünya Savaşı sırasında bombalanan ve zarar gören kale geçirdiği onarımların ardından, 1964 yılında müze olarak ziyarete açılmış, 1981 yılında bu müze “sualtı arkeoloji müzesi”ne çevrilmiştir. Halen sualtı arkeoloji müzesi olarak işlev gören Bodrum Kalesi, 2016 yılında UNESCO’nun “Korunması Gerekli Kültür Varlıkları” listesine aday olarak seçilmiştir.

Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi, koleksiyonunda bulunan batıklar ve sualtı buluntusu yapıtları ile Türkiye’de tek dünyada ise sayılı sualtı arkeoloji müzelerinden biridir. 1995 yılında, düzen ve sergilemesi ile “Avrupa’da Yılın Müzesi” yarışmasında özel ödül almıştır. 

Müzenin sergi salonları ve açık hava sergileme alanları kale içinde değişik kotlara yayılmıştır. Gelen ziyaretçiler, kale içindeki birbirinden bağımsız bu sergi bölümlerini gezerken bir yandan da kalenin değişik mekanlarını gezmiş olur, kenti çeşitli açılardan da görme fırsatı yakalarlar.

Bodrum Kalesi içinde yer alan sualtı arkeoloji müzesini gezmek başlı başına essiz bir mekânsal deneyimdir.

Kale içinde dağınık bir şekilde bulunan farklı nitelikteki yapılar ile müze anlatımlarının iç içe geçtiği bu dolaşım kurgusu Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi’ne özgü bir durumdur. Bodrum Kalesi’nin karakteridir.

Ancak, öngörülen bu proje ile Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi ve Bodrum Kalesi bu karakterini kaybedecektir.

SÖZ KONUSU PROJE DAİR BAZI NOKTALAR

1. Bodrum Kalesi  “I.Derece Arkeolojik Sit” alanında olup “I.Derece Korunması Gerekli Anıt” niteliğindedir.  2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun ilgili maddeleri uyarınca Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu tarafından alınan 5.11.1999 gün ve 658 sayılı ilke kararının 1. maddesinde Arkeolojik sitlerin koruma ve kullanma koşulları belirtilmiştir. I. Derece Arkeolojik Sit Alanları uygulanacak esaslara göre bilimsel çalışmalar dışında aynen korunacak alanlardır. Bu alanlarda kesinlikle hiçbir yapılaşmaya izin verilmemesine karar verilmiştir.
2. 1964 yılından bu yana kalede yapılan tüm yapısal çalışmalar, Kültür Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından restorasyon ilkelerine uygun hazırlanmış projelerin Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından onanmasıyla gerçekleştirilmiştir.
   Projede “sonradan eklenti ve aslına uygun olmayan restorasyonlar” olarak nitelendirilen ve bundan dolayı da yıkılmak istenen yapıların bir kısmı zaman içinde yapılmış yapılar bir kısmı ise; kale içindeki eski yapıların restore edilmesiyle kullanıma kazandırılmış mekanlardır. Restorasyon ilkelerine göre projeleri hazırlanmış ve yüksek kurul onayı alınarak uygulanmış yapılardır.
3. Bu proje ile yıkılmak istenen yapıların yıkımı gerçekleşecek olursa, yıkımlar sırasında orijinal kale yapılarının ve duvarlarının hasar görmemesi mümkün değildir.
4. Kale içinde yapılması planlanan yaklaşık 10.700 m2’lik inşaat ve çevre düzenlemesi çalışması ile kalenin tüm karakteri yok olacaktır.
5. Projede yıkılması öngörülen yapılar arasındaki “Serçe Limanı Cam Batığı Salonu” özel bir yapıdır. Bu salonda MS 11.yy’da Serçe Limanı’nda batmış olan ve içinde 3,5 ton cam bulunan bir batık sergilenmektedir. Salon, batığın korunması ve sergilenmesi için özel olarak inşa edilmiştir, yaz ve kış mevsimlerinde ısı ve nem açısından kontrol edilmektedir. Bu koşulların herhangi birinin  aksaklığı halinde 900 yıllık batığın ahşap parçalarında bozulmalar başlamaktadır. Bu batık sarsıntılara karşı oldukça hassastır. Bu nedenle yerinden oynatılamayabilir veya geçici bir binaya taşınması mümkün olmayabilir. İnşaat sürecinde bu batığın nasıl korunacağı belirsiz noktalar arasındadır.
6. Bugün “Cam Batığı Salonu”nun olduğu alanda yeni planlanan “Batıklar Sergisi” yapısının yüksekliği 10metreyi bulmaktadır. Mevcut salonun iki katından fazla büyüklükteki bu yapı, kale surlarından 3 metre daha yüksektir ve dışarıdan görülebilmektedir.
7. Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi’nde, sualtından çıkarılan eserlerin tuzdan arındırılmaları için kullanılan tatlı su havuzları ve acil müdahale için kullanılan sualtı eserleri laboratuvarı bulunmaktadır. Bu havuzların aktif olması bir zorunluluktur. Bu havuzların yıkılması durumunda mevcut konservasyonu süren ve çıkarılacak olan yeni eserleri korumak mümkün olmayacaktır.
8. Bronz Çağ Batıkları Salonu’nda ve şapeldeki sergilerde, geçmiş dönemlerdeki deniz ticareti ve tekne yapımı tekniğinin tarihsel gelişimi canlandırılarak anlatılmaktadır. Modern müzecilikte bu anlatım çok önemlidir. Uygulanmak istenen projede ise bu şekilde çağdaş bir sergileme anlayışı yoktur, kısıtlı sayıdaki eser vitrinler içerisinde sergilenmekte ve etiketler aracılığıyla bilgi verilmektedir.  

* * *

Söz konusu projenin inşaat sürecinin nasıl ele alınacağı belirsizdir, projenin uygulanmasına dair bir takvim henüz açıklanmamıştır. Kalede sergilenen eserlerin akıbeti muallaktır. Bu eserlerin geçici olarak alınacağı yerler konusunda bir planlama ve hazırlık yapıldığına dair elimizde bilgi yoktur. Müze bu süreçte ne olacaktır?

Projenin uygulanması sırasında ortaya çıkacak hafriyatın nasıl değerlendirileceği ve analiz edileceği; çıkacak devşirme malzemenin nasıl değerlendirileceği ve kayıt altına alınacağı karanlık noktalardır.

Bu projenin uygulanması sırasında, inşaat sahası haline dönüşecek Bodrum limanı nasıl faaliyette kalacaktır? Hafriyat süreçleri ve ağır araç trafiği bu kentsel alanı nasıl etkileyecektir? Bodrum turizminin en önemli aksının bir inşaat sahasına dönüşmesinin etkileri ne olacaktır? Kentin turizminin ve ticaretinin bu durumdan en az etkilenmesi için ne gibi önlemler düşünülmektedir? Bunlar henüz açıklanmamıştır.

SÖZ KONUSU PROJENİN DOĞURACAĞI SONUÇLAR

Bu proje uygulandığı takdirde anıt eser niteliğindeki, kentimizin simgesi Bodrum Kalesi şimdiki durumuyla kıyaslanamayacak şekilde tanınmaz bir hale gelecektir. Dolayısıyla ülke turizmi ve Bodrum kenti geri dönülmez bir kayba uğrayacaktır.

Bu proje ile kalenin ve içindeki dönem yapılarının elden geçirilmesi ve daha sağlıklı hale getirilmesi amaçlanmakta ise, bu çalışmalar için mevcut yapıların yıkılmasına gerek yoktur.

Bu proje, müze alanlarının arttırılmasına yönelik hazırlanmış ise, Bodrum Kalesi bir inşaat sahası değildir. Bodrum’un müze ihtiyacı başlı başına ele alınmalı ve buna uygun bir alan üzerinde planlanmalıdır. 

* * *

Türk müzeciliğinin en başarılı ve özgün örneklerinden biri olan Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi ve Bodrum Kalesi’nin olduğu gibi korunması taraftarıyız. Mevcut binalar üzerinde iyileştirme ve onarım çalışmaları yapılarak bu yapıların devamlılığı sağlanabilir.

Uluslararası ödüllü “Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi”nin sergileme mekanlarının aynen korunması ve kentimizin simgesi Bodrum Kalesi’nin silüetinin bozulmaması dileğimizi kamuoyuna saygıyla duyururuz. 

MİMARLAR ODASI BODRUM TEMSİLCİĞİ

Notlar:

1: Sözkonusu projenin tam adı:

“Muğla Bodrum Kalesi Rölöve, Restitüsyon, Restorasyon, Teşhir Tanzim ve Mühendislik Projeleri Yapımı İşi”

(Mimarlar Odası Bodrum Temsilciliği’nin projenin plan ve görünüşleri üzerindeki tespitlerine habere eklenen dökümanlar bölümünden ulaşabilirsiniz)

Proje Müellifi: ANB Mimarlık

Proje hazırlanma tarihi: 2014-2016

Proje Koordinatörü: Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü

Proje Kontrolü: Muğla Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü

Onay: Muğla Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, 19.08.2016