Mimarlık Emeği

“Madde 55 - Ücret emeğin karşılığıdır. Devlet, çalışanların yaptıkları işe uygun adaletli bir ücret elde etmeleri ve diğer sosyal yardımlardan yararlanmaları için gerekli tedbirleri alır.”

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Madde 55

“Ücret emeğin karşılığıdır.
Devlet, çalışanların yaptıkları işe uygun adaletli bir ücret elde etmeleri ve diğer sosyal yardımlardan yararlanmaları için gerekli tedbirleri alır.”

Mimarlar yaptıkları işe uygun adaletli bir ücret elde ediyorlar mı?

“Mimarlar” geniş bir betimleme lakin İş Kanunu’na göre ücretli çalışan mimarların adı işçi. İşçi olmayan büro sahibi mimarların ise büyük çoğunluğu tek başına çalışan bir patron emekçi zaten. Bu iki kitle mimarlık yapanların çok ağırlıklı bir kesimini oluşturuyor. Buna da serbest mimarlık faaliyeti diyoruz. Ofisler, bürolar, atölyeler, her ne adla çağırıyorsak. Buralarda çalışan mimarlar (işçi) ve bu yerlerin sahibi mimarlar (işveren) adaletli bir ücret elde etmiyorlar.

Mimarlık hizmeti hak ettiği yere gelmediği sürece işçilerin adaletli bir ücret elde etmeleri olanaklı değil. Toplumun niteliklerini, kültürü ve geçmişimizi kurcalamadan, bugün çözüm için şu maddeleri sıralayabiliyorum:

  • Mimarlık Kanunu’nun kabulü.
  • Kamunun proje elde etme mekanizmasının tümden değişmesi.
  • Mimarların sendika kurmaları.
  • Mimarlar Odası’nın mimarlığın itibarını bütüncül olarak koruyup gözetecek politikaları birincil önceliği olarak kabul etmesi.
  • Mimarlık okullarından mezun olan mimar sayısının azaltılması.

Hiçbirisi kolay değil ve hiçbirisi için bireysel ya da kurumsal düzeyde yapılacak fazla bir şey yok. Örgütlü mücadele ve çok çalışma gerektiren konular. Bu girişten sonra ortamda olan biteni maddeler halinde sıralamak istiyorum. Yazının altına ya da sosyal medyada yapacağınız yorumlarla derli toplu bir liste oluşabilir.

  1. SGK girişi yapılmadan çalışılmaz. Deneme süresi diye bir çalışma süreci yok.
  2. Mezun mimar işyerinde her ne adla çalıştırılıyor olursa olsun adı “işçi”. İş Kanunu hükümleri geçerli.
  3. Çalışan ancak okulun resmi stajyeri ise stajyerdir. Bunun dışında adı stajyer değil işçi ve İş Kanunu hükümleri yine geçerli. SGK’sı yapılır, asgari ücretten ödemesi yapılır.
  4. TMMOB’nin 2020 için ön gördüğü asgari ücret brüt 5.000 TL (net 3.442). Yasal bağlayıcılığı yok. (Türkiye’de 2020’de geçerli olan asgari ücret brüt 2.943 TL (net 2.324).)
  5. Günlük, haftalık ve aylık çalışma ve fazla çalışma süreleri iş kanunu tarafından net olarak tanımlanmıştır. Bunu aşan duruma izin veren işçi de zorlayan işveren de yasaya aykırı davranıyor.
  6. Fazla çalışma ücreti veriliyor da olsa “Günlük çalışma süresi her ne şekilde olursa olsun 11 saati aşamaz.”
  7. Kamunun projelendirme ihalelerinde en yüksek teklifle en düşük teklif arasında 10 kat fark oluşabiliyor. Yaklaşık maliyetin %30-40’ı olacak teklifler ve idarelerin bu teklifleri kabul ettiklerini görmek normal bugünlerde.
  8. Kamunun yayınladığı yapı yaklaşık maliyeti gerçeği göstermiyor. Bu bedel sadece yaklaşık maliyet oluşturmak ve projelendirme fiyatını elde etmek için kullanılıyor. (Mimarın bir kez daha sömürülmesi)
  9. Projelendirme fiyatı zaten -gerçek dışı m2 fiyatı nedeniyle- düşük olan proje bedeli üzerinden %60-70 indirimlerle belirleniyor.
  10. Türkiye’de ortalama büyüklükte bir yapının projelendirme maliyeti toplam yapı maliyeti içinde %2’ler civarında. Almanya’da benzer projelendirme fiyatı %10’lar civarında.
  11. Star mimarlık, star mimarlar, star mimar dernekleri bu tartışmalara hiçbir şekilde çözüm olamaz, bulamazlar.
  12. Türkiye’de şekerin kanunu var mimarlığın yok.
  13. Mimarlık işi ve/veya kültürü için lobicilik faaliyeti talebi de bunu yapan da yok.
  14. Mimarlığın devlette bütüncül bir muhatabı yok.
  15. Bugün Türkiye’deki bir mimarla ABD’deki Autocad’e aynı ücreti ödüyor ancak ABD’deki mimar Türkiye’deki mimarın 15 katı fazla maaş alıyor.
  16. Bir patron mimar “herkes SGK’lı, programların tümü yasal” diyorsa yakın geçmişte o şirkette öyle değildir. Düzelmesi iyi tabii.
  17. Mimarlar iş kanunu ve finansa angarya olarak bakarlar. “Cool” olmak daha önemlidir çünkü.
  18. Mimarlık ofislerinin çok büyük kesiminin muhasebe sistemleri düzensizdir, hakim değillerdir.
  19. Oda’nın asgari fiyatı Bakanlığın azami fiyatıdır ve eşittir. Kimse de bunu umursamaz.
    (Mimarlar Odası’nın mimarlık hizmetleri ücret tarifesi asgariyi; Çevre Şehircilik Bakanlığı’nın halen geçerliliği olan Mimarlık Mühendislik Hizmetleri Şartnamesi hesabı en yüksek fiyatı (yaklaşık maliyet) gösterir.)

Unutmayalım ve kendimizi konumlandırdığımız kadar gerçeklerle de yüzleşelim: İmaj hiçbir şeydir susuzluk her şey.

Etiketler

1 Yorum

  • Emrah Bal says:

    Üstteki listeye ek olarak,
    -Her gelenin kafasına göre değiştiremeyeceği evrensel standartlarda mimarlık politikası oluşturulması. Yeni gelen idarelerin bu politikaları devam ettirmesi.
    -Mimarlık bakanlığının kurulması , Çevre ve şehircilik bakanlığına bağlanmaması.
    -Mimarlar odasının patron mimarların arkasında durduğu kadar üyesi bulunan 70000 mimarın sorunlarına odaklanması. Sempozyumlara kimleri davet edeceğine dikkat etmesi.
    -Genç, yeni mezun mimarlara proje simsarlarının tekeline girmeden yeni iş alanları oluşturulması. (proje simsarlarından kastım sana öğretiyoruz bahanesiyle asgari ücret veya altında mimar çalıştıranlar içindir.Her yeni mezun arkadaşımın bu türlerle münasabet kuracağını biliyorum asla prim vermeyin.Her kim ve ne denli büyük mimar olursa olsun)
    -Uygulama alanındaki mimar sayısının arttırılması. Mimarlarımızın türk müteahhitlik sektöründe daha fazla yer almaları. Yasalarla netleştirilmesi ve denetiminin yapılması. Mimarsız şantiyelerin olmaması.
    -Türkiye bürolarında mimarların yok olan heyecan, güven, heves, hayal etmek, hayalperest olmak gibi kavramların yeniden kazanımını sağlamak.
    -Ülkemizdeki tüm binaların mimarlık yarışmalarıyla yapılmasını sağlamak. İşlerin dağıtımında eşitlikçi adaletli liyakatli yeni bir dinamiğin hem kamu hem özel sektör tarafından oluşturulması.
    -Tus’ un geri gelmesi.
    Alttaki listeyle ilgili,
    İlk 6 madde mimarlık emekçileriyle ilgili gerisi patronlarla, tam tersi olmalıydı. Patronların iş almaları, işi iyi fiyatlarla almaları da mühim ama kazandıklarını onu kazanmasına neden olan kişilerle paylaşma-sı daha mühim. Bu maddelere ek olarak,
    20-Çalışanların yaptığı işi sevmeleri, mutsuz olmamaları mesainin psikolojik savaş şeklinde geçmemesi ve mental yönden kendilerini iyi hissetmelerinin sağlanması için firma bünyesinde önlemlerin alınması. İşyerinde sosyal alanlar ve aktivite alanları oluşturulması.
    21-Firma karının bir kısmının çalışanlarla paylaşılması.
    22-İş yerlerinde internet erişimi ,kitap ve süreli yayınlar her türlü yazılıma erişimin işveren tarafından sağlanması. Bu tür arge faaliyetleri için bütçede gerekli önlemlerin alınması.
    23-TMMOB nin belirlediği rakamın deneyim düzeyine göre yeniden değerlendirilmesi. Yeni mezun, 5 yıl deneyimli, 10 yıl deneyimli, 20 yıl deneyimli şeklinde sınıflandırılması. Çok ciddi kayıplar oluşturabilecek tehlikeli ve yanlış hesaplanmış bir rakamdır çünkü.
    24-İş yerlerinde çalışanların yemek ve yol masraflarının kesinlikle karşılanması.
    25-Firmaların senede 2 kez 1 maaş prim vermesi.
    26-Tüm çalışanlara yılda 1 ay ücretli izin hakkı tanınması.
    27-Çalışanların tazminat haklarının netleştirilmesi tüm çalışanların tazminatlarını alabilmesi ve uzun hukuki süreçlerin yaşanmaması için gereken önlemlerin alınması.
    28-Maaşların asgari ücret veya diğer TMMOB minumum ücret üzerinden gösterilip sigorta primlerinin eksik yatırılması ve çalışanların tazminat haklarının azalması, elden para verilmemesi.
    29-Çalışanların en az 1 pencereleri olması, çalışma mekanının en az 2 saat güneş alması, Tavan yüksekliğinin net minumum 2.7m olması ortamın rahat ve ferah olması, özel görüşmelerin yapılabileceği odalar bölümler vs. olması.Her mimarın bir masasının olması bu masanın min.80*140 boyutlarda olması mutfak tezgahlarında sadece bilgisayara dayalı mimari çalışması beklenmemesi.
    30-Mimar çalışanların desktop’ unda sadece autocad iconu bulunmaması.
    31-Yani özetle mimarlık çalışanları için ayrı bir yeni mevzuat geliştirilmesi.

Bir yanıt yazın