Katılımcı, Efeler Belediyesi Hizmet Binası Mimari Proje Yarışması

MİMARİ PROJE RAPORU

“Bir politikayı, ancak birkaç kişi ortaya koyabilir, ama hepimiz onu yargılayacak yetenekteyiz.” Perikles

Belediye Hizmet Binası kavramı özünde neyi ifade etmektedir? Bu yapının öncelikli işlevi ne olmalıdır ve bu yapı toplum için neleri ifade etmektedir veya etmelidir?

Modern devlet yapısında yerel yönetimleri ifade eden bu kavramın hem mekânsal hem de toplumsal anlamdaki özünü anlayabilmek için yerel yönetimlerin ilk ortaya çıktığı ve günümüz yönetim şeklinin temelini oluşturan Antik Dönem Demokrasi modelini incelemek gerekmektedir.

Antik dönem demokrasisini diğer rejimlerden ayırt eden temel özelliği ise toplumun, polisin yönetiminde doğrudan söz sahibi olmasıydı. Dolayısıyla siyasi eşitlikten bahsedilebilmekteydi. Polislerde doğrudan demokrasi uygulamasının görüldüğü öncelikli alan ise halk meclisleri (Ekklesia), yani günümüz belediye meclisleri olarak adlandırdığımız yerel yönetim birimleridir.

Perikles (Atinalı asker, devlet adamı) ünlü söylevinde o dönemin demokrasi anlayışının temel özelliğini şu şekilde vurgular:

“Devlet işlerine karışmayanlara, kendi işi gücü ile uğraşan sessiz bir yurttaş değil, hiçbir işe yaramayan biri gözüyle bakıyoruz. Bir politikayı, ancak birkaç kişi ortaya koyabilir, ama hepimiz onu yargılayacak yetenekteyiz. Biz tartışmaya, siyasal eylemin önüne dikilen bir engel diye değil, bilgece davranmanın vazgeçilmez bir ön hazırlığı diye bakarız.”

Kısacası, Antik Dönem kent devletindeki demokrasi deneyimleri toplumsal homojenliği sağlayacak ve kutuplaşma ve çatışmaları önleyecek çözümlerle el ele ilerlemiş ve halk katılımı odaklı demokrasiyi savunarak günümüzü, hatta geleceğimizi bile etkileyecek bir örnek haline gelmiştir. Kaldı ki, Yüzyıllar sonra, Rousseau (Düşünceleri Fransız Devrimini etkilemiş filozof ve yazar) da etkili bir demokrasi için toplumsal ortak paydanın genişletilmesini öngörmüş ve katılımın bunu sağlayacağını ileri sürerek Antik Dönem kent devleti modelinden esinlenmiştir.

Modern devletin zorunlu kıldığı devlet – vatandaş farklılaşması, vatandaş kavramının tekrar düzenlenmesini mecburi kılmıştır. Bunun en önemli sonucu ise bireysel hak ve özgürlüklerin de tekrar tanımlanması olmuştur. Polislerde üstün değer insan değil polisin kendisi idi. Günümüzde ise özgürlük anlayışı, insanın özgürlüğünün korunması gerektiği fikri üzerinden hareket etmektedir, fakat Antik dönemde ise insanların bir araya gelmeleri ve tartışmaları ile polis için en iyi olana ulaşılabileceği düşüncesi bulunmaktaydı. Bununla paralel olarak halk meclisinde kendini ifade etme özgürlüğü anlamına gelen isegoria kavramı, kimi zaman Yunanlı yazarlarca demokrasi ile aynı anlamda kullanılmıştır.

Günümüzde ise, genellikle, yerel yönetim yapılarının işlevi ve toplumsal ifadesi halk katılımı, eşitlik, ifade özgürlüğü, tartışma, politika ortaya koymak, toplum yararı sağlamak ve demokrasi gibi temel yönetim kavramlarının çok uzağında kalmakla birlikte, çoğunlukla sadece vatandaşlık işlemlerinin yapıldığı sosyal ve kültürel açıdan kullanışsız yapıları ifade etmektedir. Günümüz kullanım amaçlarının aksine tasarım önerisinde bulunduğumuz yerel yönetim yapısında, kullanımının özüne uygun, insanların toplum ve kent için en iyi olana ulaşmasını sağlayacak halk katılımı odaklı mekânsal kurgu oluşturulmuştur ve bu kurgu ile halkın yapı içerisinde gerçekleşecek siyasi, toplumsal, sosyal ve kültürel etkinlikler ile iç içe olması hedeflenmiştir. Statik olmayan, toplum tarafından sürekli yaşatılan bir Belediye Hizmet Binası tasarımı yapılmıştır.

HALK KATILIMI ODAKLI MEKÂNSAL KURGU İÇİN TASARIM KARARLARI

• Yapı, mevcut kent dokusuna uyum ve aidiyetin sağlanmasının yanı sıra kent için yeni bir odak noktası haline getirilerek sürekli kullanılan bir kamusal alana dönüştürmek amaçlanmıştır.

Kamusal Alan: Modern toplum kuramlarında, toplumun ortak yararını belirlemeye ve gerçekleştirmeye yönelik düşünce, söylem ve eylemlerin üretildiği ve geliştirildiği ortak toplumsal etkinlik alanına işaret etmek için kullanılan kavram.

• Yapının çevre yapı silueti referans alınarak oluşturulması ile yapısal anlamda kente uyumu sağlanmış ve yapının çevre aidiyeti güçlendirilmiştir.
• Yapı sirkülasyon ağlarının çevredeki sokak ve caddeler ile şekillenerek kent akslarının sürekliliğini yapı içerisinde koruması, kent ölçeğindeki bağlayıcı özelliğini devam ettirmesi ve bu aksların çağdaş kent yaşamına katkıda bulunacak sosyal ve kültürel mekânlarla donatılması ile kentle bütünleşmiş 7/24 kullanılabilen bir yaşam alanını oluşturulmuştur. Bunu sağlamak amacıyla da sosyo-kültürel mahaller belediye sirkülasyon ağından bağımsız şekilde çözümlenmiştir.

Belediye hizmet binasının işlevsel açıdan kullanışlı olabilmesi için dikey sirkülasyon alanlarının yapı içerisinde süreklilik göstermesi, kullanım yoğunluğu düşünülerek kat çözümlerinin yapılması ve kullanımı arttırıcı program elemanlarının ise toplum yaşamı ile doğrudan etkileşim içinde olması sağlanmıştır.
Tasarlanan yapının her mevsim kullanımının maksimum düzeyde olması için iklim şartlarına uygun yapı malzemeleri ve elemanları kullanılmış ve sosyal ve kültürel alanlar iklimsel şartlara korunaklı şekilde çözümlenmiştir.

YERLEŞİM ve PROGRAM KARARLARI

Genel Arazi Tanımı

Proje alanı olarak belirlenen doğu-batı aksı doğrultusunda uzanan proje arazisi güneyinde İzmir Bulvarı, kuzeyinde kentin en yoğun kullanılan bulvarı Adnan Menderes Bulvarı ile Sağlık Caddesini birleştiren Garaj Caddesi, batısında akaryakıt istasyonu, doğusunda ise en fazla 12 katlı (40,50 m.) ticari nitelikte gelişmesi planlanan bir parsel ile çevrilidir.

A. Kütlesel Tasarım Kararları

Yapı önerisinin kütlesel oluşumu çevre yapı yükseklikleri ile uyumlu olacak şekilde kurgulanmıştır. Yapının çevre yapı silueti referans alınarak oluşturulmuş kütlesel tanımı sadece yapısal anlamda kente uyum sağlamamakla birlikte hem yapının çevre aidiyetini güçlendirecek hem de yapı kullanıcılarına farklı sosyal kullanım imkanları sunacak kat bahçeleri ve teraslara sahiptir.

Doğu kütlesi ticari nitelikte gelişmesi planlanan parselde ön görülen maksimum yapı yüksekliği ile eş yapılmıştır, batı kütlesi ise akaryakıt istasyonuna komşu yapının yüksekliği ile şekillenmiştir. Yapı kuzeyde yoğun ve mütevazı konut dokusu ile komşu olup bu konut dokusu ile Garaj Caddesini paylaşmaktadır, bu nedenle yapı kuzey cephe kurgusu tıpkı konut blokları gibi düşünülmüş, ayrıca yapı yaklaşma sınırı ile de sınırlandırılmıştır. Arazi güneyinde ise yüksek katlı konut blokları ile komşu olan arazi, geniş bir karayolu ile sınırlandırılmıştı. Güneyde komşu olduğu yapıların yüksek katlı olması sebebiyle kütlesel tasarım önerisi arazinin kuzey sınırına dayandırılarak bu yüksek binalar ile arasında kent boşluğu tanımlanmış ve kent boşluğunun ferah bir meydana dönüştürülmesiyle insanların etkinlik amaçlı kullanımı sağlanmıştır. Ayrıca meydan kullanımının iklim şartlarından minimum etkilenmesi ve meydan sınırının net bir karaktere bürünmesi için üst örtü ile tariflenmiştir.

B. Temel Sirkülasyon Kararları

Yüzünü kentin ana arterlerinden biri olan İzmir Bulvarına dönen yapı, bu ana arter ile arasında boşluk oluşturarak karayolu sınırı ile tanımlı kent kullanımına uygun bir meydan ile insanları karşılamaktadır. İzmir Bulvarının ise yaya sirkülasyonuna engel teşkil eden trafik yoğunluğu ise yaya alt geçidi ile aşılmış, karayolu altından geçen insanların istenildiği takdirde yapının sosyal alanlarına doğrudan ulaşabilmeleri sağlanmıştır. Arsanın kuzey cephesine komşu 2022 sokak ve 2018 sokak ile güney cephesine komşu 1008 sokak ve 1002 sokakları önerilen kütle içerisindeki boşluklarla karşılanarak bu sokaklardaki yaya sirkülasyonu da yapı içerisine alınıp kuzey güney doğrultusunda yaya koridorları oluşturulmuştur. Bu öneri ile kent için bir odak noktası oluşturulmuş ve yapı zemin katı kent ile bütünleştirerek kamusal alana dönüştürülmüştür. Ayrıca zemin kat, kamusal alana dönüşme potansiyelini arttırmak ve yapının kent için sosyal donatı alanı olarak kullanımını arttırmak amacıyla sosyal ve kültürel mahaller bodrum katta kurgulanmış ve bodrum ile zemin kat etkinlik amfileri ile bağlanmış ve bu katlardaki etkileşim de galeri boşlukları ile desteklenmiştir. Bodrum ve zemin kat ile tariflenen bu yaşam alanları sürekli kullanıma uygun olacak şekilde yapının kontrollü sirkülasyon birimlerinden ayrı olarak kurgulanmış olup meydan, kafeterya, fuaye, konferans salonu, çok amaçlı salon gibi sosyal ve kültürel birimleri ile yoğun kullanılan mali hizmet veznelerini barındırıp, meclis salonu ile etkileşim halindedir.

Ayrıca belediye hizmet binasının işlevsel açıdan kullanışlı olabilmesi adına yapı içerisindeki sirkülasyon alanları doğu-batı yönünde oluşturulan yaya aksı ile birbirine doğrudan bağlanmıştır.

C. Program Kararları

Yapı zemin katı, belediye binasının toplum yaşantısı ile doğrudan ilişkili ve toplumun gündelik yaşantısına doğrudan katkı sağlayabilecek tek katıdır. Bu nedenle bu kat gündelik hayata dair en çok kullanılan program elemanları ile donatılmış ve gündelik hayata farklılık katması amacıyla da bodrum katta yer alan sosyal ve kültürel birimler ile birlikte düşünülmüştür. Halkın katılımının esas teşvik edilmesi gereken program elemanı olan Belediye Meclisi ise zemin ve 1. kat ile ilişkilendirilmiş olup fuayeleri her iki kattan da izleyici kabulüne uygun şekilde çözümlenmiştir.

Diğer bir program kararı ise belediye binasının ofis yapısı olma özelliğini vurgulayan ve kullanıcılarının çalışma dışında da konfor ve dinlenme gereksinimlerini karşılayan kat bahçeleri ve teraslarıdır. Belediye çalışanları haftalık 40 saat süreli mesaileri sebebiyle gün içindeki yoğun iş temposundan kaçabilecekleri, kısa süreliğine de olsa gerçek anlamda dinlenebilecekleri mekânlara ihtiyaç duyarlar. Aynı zamanda yapıdaki çalışanların da toplumun birer bireyi oldukları ve onların katılımının da maksimum verimlilik ile olması gerektiği düşünülerek dinlenme alanlarının sağlıklı kent yaşantısı için zorunluluk olduğu görülmüştür ve tasarımın önemli bir parçası haline getirilmiştir.

MEKANİK TESİSAT KARARLARI

Yüksek performanslı bir ofis binasının ön şartı, insan memnuniyeti ve çalışmada verimliliğin yüksek olmasıdır. Çalışanların büyük bir çoğunluğu için fizyolojik, psikolojik, sosyal ve kültürel rahatsızlıkları en aza indiren ortam, kaliteli bir iç çevre olarak tanımlanır. Konfor, fizyolojik açıdan insanın çevresine minimum düzeyde enerji harcayarak uyum sağlayabildiği ve psikolojik açıdan çevresinden hoşnut olduğu koşullar olarak kabul edilir.

Binalarda iyi bir İç Çevre Kalitesi için;

• Dış hava kalitesinin ve içerideki taze hava miktarının artırılması
• Mantar oluşumu gibi problemleri önlemek için nem kontrolü yapılması,
• Termal konfor (sıcaklık, nem, ortam hava hızı, ortalama ışınım sıcaklığı vb.) sağlanması,
• Gün ışığı alınması ve iyi bir manzaraya sahip olunması,
• Gürültünün önlenmiş olması,

gibi faktörler önemli olmaktadır. Yüksek performanslı ofis binası tasarımının ön koşulu olan iç çevre kalitesini sağlanması amacıyla tasarımı yapılan Efeler Belediyesi Hizmet Binası çift cidarlı cephe sistemi ile çevrelenmiş ve bu cephe sistemi ile binanın öncelikle kullanıcı isteğine göre doğal kaynaklardan faydalanması hedeflenmiştir. İç mekândaki taze hava miktarı, nem miktarı, termal konfor ve gürültü miktarı bu cephe sistemi ile kullanıcıya göre ayarlanabilmektedir.

Ayrıca doğal yolların yeterli olmadığı zamanlarda yapının havalandırması, karışım havalı klima santralleri ile sağlanacaktır. Bu sayede iç ortam ısısı daha yüksek oranda kullanılabilecek ve enerji verimliliği sağlanacaktır. Mahallerdeki hava kanalları dekoratif hava kanalları şeklinde olup estetik yapıyı bozmayacaktır. İç hava sirkülasyonu hareketli menfezlerle sağlanacaktır. Yapının yangın tesisatı Türkiye Yangından Korunma Yönetmeliği ve NFPA standartları doğrultusunda yapılacaktır. Sprink ve hidrant tesisatı uygulanacaktır. Gerekli mahallere tüplü ve hortumlu yangın dolapları yerleştirilecektir. Havalandırma kanalları duman tahliye kapasitesi doğrultusunda tasarlanacaktır.

ELEKTRİK TESİSAT KARARLARI

Efeler Belediyesi Hizmet Binası Projesi elektrik mühendisliği açısından uluslararası standartlar çerçevesinde enerji tasarruf ve verim kriterleri kapsamında tasarlanmıştır. Seçilen enerji verimli sistemler sayesinde karbon emisyonunda düşüşler sağlanmıştır. Aydınlatma projesinde enerji verimi yüksek armatürler kullanılarak gerekli aydınlatma seviyelerine ulaşılmalıdır. Aydınlatma sistem kurgusu, açık ofislerde kullanımdaki değişikliklere uyacak şekilde tasarlanmalıdır. Tesiste bütünleşik bir aydınlatma otomasyonu kurgulanmalı, kullanıcının aydınlatmaya müdahalesinin yanı sıra merkezi yazılım ile de kontrol edilebilmelidir. Ayrıca günışığı sensörlerı aracılığıyla armatürlerin kontrolü programlanmalı ve bu şekilde yüksek enerji tasarrufu sağlanmalıdır. Binada dış aydınlatma yalnızca güvenlik ve konfor amacıyla olacaktır.

Özellikle meclis salonu, konferans, sergi salonlarını esnek mekân tasarımına imkan sağlayabilmesi için yükseltilmiş döşeme önerilerek, değişen tesisat gereksinimlerine hızlı ve sağlıklı çözümler üretilmesi istenmiştir. Belediye binası genelinde doğal ışığın kullanımı önemsenmiş olsa da, doğal ışığın kontrollü olarak mahallere alınması istenmiştir. Aydınlatmada mimar ve İdare’nin görüşü alınarak ana fuaye için dekoratif sarkıt tipte armatürler seçilecektir. Sergi salonları için noktasal aydınlatma sağlayan armatürler önerilmiştir. Ayrıca projede gerekli uygun yerlere güvenlik aydınlatma tesisatı (Acil Aydınlatma) düşünülecektir.

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ve PEYZAJ KARARLARI

Geniş bir arazide yer almasından ötürü 3 ayrı girişi bulunan yeni belediye binasının girişleri fonksiyona göre sınıflandırılarak bina içi hareket düzenlenmiş, bina sirkülasyonu dışında kalan alanlar doğu-batı yönünde yaya aksı ile dış duvarla çevrelenmeden ayrılmış çocuk parkı ve rekreasyon alanı olarak çevre kullanımına açık bırakılmıştır. Ayrıca, yarışma alanı mevcut çok yıllık bitki dokusuna sahiptir. Bu bitki dokusunu oluşturan ağaçlar tamamen koruma altına alınmıştır.

Binanın dış yüzeyi zemin katta şeffaf, diğer katlar da ise çift cidarlı ve yarı şeffaftır. Bu cephe sitemi kamu kurumunun çalışmasındaki şeffaflık anlayışına doğrudan referans vermekte ve aynı zamanda da vatandaşların kamu yapısına girmek istemelerini teşvik etmektedir. Binayı çepeçevre dolaşan çift cidarlı cephe sistemi önde ahşap, arkada ise camdan oluşmaktadır. Böylece cam sistem sayesinde tüm katlar doğrudan güneş ışığından faydalanabilmekte ve yaz aylarında ise önündeki ahşap dikey sistem ile de doğrudan düşen güneş ışığı miktarı isteğe göre azaltılabilmektedir. Cephelerin açılması ile de pasif yöntem ile hava sirkülasyonu sağlanmakta ve bu sayede doğal havanın kullanımı (free-cooling) binada yaşayanlar için doğal bir ortam sunmaktadır.

Ayrıca, belediye meclis binasının bulunduğu alan ve diğer ofis katları da tamamen gün ışığını alan korunaklı bir iç avlu/galeri şeklindedir. Bu galerilerden bakıldığında, binanın bütün katları algılanabilmektedir. Galeriler şeffaflık anlayışına uygun olarak açık ve rahat ulaşılabilen bir tasarıma sahiptir. Üstelik binanın bodrum katında yer alan sosyal mahaller de zemin katta yapılan galeriler ile doğal havalandırma ve aydınlatma imkânından faydalanabilmektedir.

Bina terasları, bakım gerektirmeyen örtücü bitkiler ile kaplanmış ‘yeşil çatı’ olarak düzenlenmiştir. Yeşil çatının olumlu estetik katkısı yanında, binaya akustik ve ısı yalıtımı sağlaması, binadan atmosfere ısı yansımasını engellemesi ve yağmur suyunu toplamaya katkısı da vardır. Katlarda iç bahçeler olarak düzenlenen dinlenme alanları ise yapı içi konforu sağlamaktadır.