Katılımcı, Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Hizmet Binası Yarışması

Proje Raporu

Günümüzde kentlerin birçoğu çevresinde oluşan yerleşimlerin kente eklemlenmesi, kentin sınırlarında oluşan yerleşimlerin oluşması ve kent içinde ve dışında organik olarak şekillenen yapıların türemesi ile büyümekte ve yayılmaktadır. Özellikle gelişmekte olan kentlerde özelleşmiş alt merkezlerin oluşturduğu grift yapıda yer alan parçalanmalar ve ayrışmalar kentin bütünlüklü yapısını değiştirir, kendi içinde sınırlarla ayrılan dokular yaratır. Kent, tabii ki de sadece kendisini oluşturan fiziksel bileşenler ile değil, o kentte yaşayanların, sosyal yaşamları ve günlük aktiviteleri ile örülüdür. Dolayısıyla parçalanma ve ayrışma sadece fiziksel çevre ile değil kentlinin kamusal yaşantısı ile de doğrudan ilintilidir. Kentsel yapılarda gerçekleşen tüm bu sosyal ve fiziksel durumlara ve oluşan gerilimlere rağmen kentler kendi denge mekanizmalarını üretme eğilimindelerdir.

Balıkesir merkez yerleşimi, kentlinin günlük hayatında önemli bir yere sahiptir. Kentlilerin; dinlenme, yeme-içme, ibadet etme, sosyalleşme vb. ihtiyaçları büyük ölçüde merkez ve yakın çevresinde karşılanır. Balıkesir’in mevcut yapısında; bahsedilen merkez birçok ihtiyaca cevap vermesine rağmen, kentin çok odaklı olma potansiyelinin değerlendirilmeyişini göstermektedir. Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Ana Hizmet Binası için, mevcut durumda sıkışık vaziyetteki kent merkezini rahatlatmak adına üst ölçekli planlarda yeni alt merkezlerin kurgulandığı Balıkesir merkez yerleşiminin kuzeyinde yer alan gelişme bölgesinde bir konum seçilmiştir. Tasarım problemi tam bu noktada boyut değiştirmiş ve öncelikle Belediye Hizmet Binası, çevresi ile birlikte tüm kent sistemine nasıl adapte olacak konusunu gündemimize getirmiştir.

Bu noktadan hareketle belki belediye binası ile kısıtlı gibi görünen tasarım problemini, kentsel ölçekte belediye binasının ve yakın çevresinin kente nasıl adapte olduğunu tarifleyen kurgulayacağımız bir sistematik üzerinde güçlü bir kamusal alan olarak algılıyoruz.

Kentsel Kurgu
Mevcut kent özellikleri ve kabul edilen plan kararlarıyla kentin kazanacağı yeni özellikleri dikkate alarak sadece kentin fiziksel çevresini incelemenin yanı sıra insanların kentin kamusal yaşamındaki hareket ve yaşamlarını da anlamaya çalıştık. Kentler gelişirken genelde bir ya da birden çok merkezden dışarı doğru çekilerek büyürler. Kentin mevcuttaki gelişme haline ve imar planlarına bakıldığında kentin yeni alt merkezler eşliğinde gelişmeye çalışması rahatlıkla okunmaktadır. Kent merkezinin batısındaki Kuvayi Milliye Bölgesi ve kuzeyindeki 2. Sakarya Bölgesi’nin yakın gelecekte kentin yeni alt merkezleri olacağı öngörülmektedir. Ayrıca kent merkezinin doğusunda yer alan Sanayi Bölgesi mevcut durumda sanayi işlevli bir alt merkezken, şehrin gelecek planlarına bakıldığında sanayi bölgesinin, merkezin oldukça dışında kentin güneyinde yer alacağını görüyoruz. Merkeze yakın bir noktada doğacak kent içindeki böyle bir boşluk sonrasında belki rekreasyon alanlarıyla veya birtakım kültür mekanları ile yeni bir rol üstlenerek önemli bir alt merkez olarak önemini koruyacaktır.

Kent merkezinin çevresinde oluşan bu alt merkezler mutlaka bir bütünün parçalarından oluşan, kompakt bir yapı özelliğinde çalışmalıdır. Alt merkezlerin birbirleri ile kompakt bir şekilde çalışması için alt merkezler arasında yeşil sürekliliği, ulaşım kolaylığı ve işlev paylaşımı yapmayı ve bunların hepsini bu alt merkezlerin içinden veya teğetinden geçen ”Rekreatif Ring” dediğimiz ring ile yapabileceğimizi düşündük. (Grafik – 2)

Rekreatif Ring’i kentin birçok yerini etkileyecek, birleştirecek arayüzler üretmek için tasarladık. Bu çerçevede Rekreatif Ring; Büyükşehir Belediye Hizmet Binası Alanı’ndan başlayıp Tebdil Deresi, Çay Deresi, ve Doğan Deresi’ni takip ederek tekrar aynı noktaya ulaşan bir rekreasyon hattını tanımlamaktadır. Bu hat Kuvayi Milliye Bölgesi’nden, Belediye Hizmet Binası Alanı ile birlikte 2. Sakarya Bölgesi’nden, Sanayi Bölgesi’nden ve Kent Merkezi’nden geçerken aynı zamanda bu hattın kentte şu anda hiç verimli kullanılmayan dereleri takip etmesini istedik. Bu derelerin, kapalı olduğu noktalarda açıldıktan ve birtakım kesit düzenlemeleri yapıldıktan sonra ring boyunca oldukça güçlü kentsel elamanlar olacağını düşünüyoruz.

Tasarım Alanıyla İlgili Genel Kararlar

Tasarım alanı; mevcut kent merkezinin kuzeyinde, henüz yapılaşmamış bir bölgede yer almaktadır. Alanın bu durumunu, mevcut kent yapısıyla doğrudan ilişki kurmasının önünde bir engel olarak yorumladık, kentsel ölçekte kararlar alırken bu engelin ortadan kalkmasını, Belediye Hizmet Binası Alanı’nın mevcut kentle fiziksel temasının kurulabilmesini ve kent dinamizminin bir parçası haline gelmesini başat kriterler olarak belirledik. Fiziksel temasın sağlanabilmesi; alanın, kentin yapısal bütünlüğünün bir parçası olmasını gerektirmekte, bu da; kent bütününde sağlanması hedeflenen yeşil sürekliliğinin, ulaşım kolaylığının tasarım alanını da kapsamasını ve alanın işlev paylaşımındaki rolünün önemini ortaya çıkarmaktadır. Kentsel ölçekte alınan kararlar ile birlikte, kent bütününde (tasarım alanını da kapsayan) yeşil sürekliliğini ve ulaşım kolaylığını kurgulayıp, tasarım alanının; kent bütünündeki işlev paylaşımında rol sahibi olmasını sağladık.

Tasarım alanı, kentin kuzeyindeki yeni gelişim bölgesi ile mevcut kent dokusunun ara kesitinde, dik bir yamacın üzerindeki kente hâkim bir düzlükte bulunuyor. Alanın kuzeyinde herhangi bir yükseklik sınırı bulunmayan bölgedeki konut yapılarının yükselmesi kaçınılmaz gibi duruyorken, alanın güneyinde park ve alçak katlı konut ağırlıklı bir yerleşim mevcuttur. Alanın batısında ise kentlinin toplu taşıma ile alana ulaştığı noktalar ve park yer alırken alanın doğusunda konut alanları yer almaktadır.

Tasarım alanının çevresindeki kriterleri ve yaklaşımları dikkate alarak alandan doğu-batı doğrultusunda geçen, Rekreatif Ring’e tutunan bir tanımlı kamusal boşluklar silsilesi kurgulayabilir miyiz?

Rekreatif Ring tasarım alanını iki parçaya bölmektedir. Kurgulayacağımız kamusal boşlukların manzaraya hakim park ile hemhal olan, parkın bazen bu boşluklara sızdığı, bazen de boşlukların parka sızdığı, alanda bizzat deneyimleyerek etkili olduğunu bildiğimiz hakim rüzgar yönü olan kuzeye kapalı, manzaraya yani güneye yönelen boşluklar olmasını istiyoruz. Bu bağlamda alanın kuzey yönüne, diğerlerine nazaran, daha iri lekelere sahip, yoğun servis ihtiyacı olan, servis ve otopark ihtiyacını da alanın kuzeyindeki yoldan karşılayabilecek, belediye hizmet binası ve salon lekelerini yerleştirdik. Güneyine ise tasarladığımız boşlukları tanımlamaya yardımcı olacak, boşluklara ve boşluklar ile hemhal olmuş güneydeki parka hizmet edecek ama kuzeydeki lekelerin manzarasını engellemeyecek restoran, kafe, sergi ve kütüphane lekelerini yerleştirdik.

Yapı Kurgusu
Tasarım alanı, yüksek katlı yeni gelişim bölgesi ile alçak katlı mevcut kent dokusunun ara kesitinde, kente hâkim bir düzlükte bulunuyor.

Yapı, kentin bu ara kesitinde nasıl bir varoluş sergilemeli?
Alana ilk ziyaretimizden itibaren bu soru hep aklımızdaydı. Zaten alan içindeki program lekelerini oluştururken de bu iki doku arasında, mimari artikülasyon çerçevesinde parçalı lekeler ile iki doku arasında geçişlere işaret eden, geçişi yumuşatan bir yapı hatta yapılar komünü tasarlamak isteyişimizin izlerini görebilirsiniz. Ayrıca bilinçli olarak belediye hizmet binası programında bir ayrıma gitmemiz yani hizmet birimleri ile sosyal birimleri ayırmamız ve sosyal birimleri alana yaklaşım kriterlerimiz bağlamında parçalamamız, kentlinin mesai saatleri dışında da sosyal birimleri kullanmasını sağlayacak ve alanın 7/24 yaşamasına imkan verecektir.

Bu parçaladığımız lekelerde ihtiyaç programına göre kütleleri oluşturduğumuzda belediye hizmet binası kütlesinin, alanda insan ölçeğinden uzak, iri, kente tepeden bakan, monoblok bir yapı halini almaması için kütlede fonksiyonel bir parçalanmaya gittik. Bu çerçevede belediye hizmet binası kütlesini ihtiyaç programını göz önünde bulundurarak, sirkülasyon ve servis birimleri, hizmet birimleri, idari birimler ve idari birimler ile doğrudan ilişkili hizmet birimleri, meclis birimleri şeklinde gruplara ayırdık. Ardından bu grupları belediye hizmet binası lekesi içinde manzaraya yönelim, doğal ışık ve alanda oluşturduğumuz kamusal boşluklar (meydanlar) doğrultusunda lekeler haline getirdik. Daha sonrasında bu lekeleri, tasarımın bahsettiğimiz yüksek katlı yeni gelişim bölgesi ile mevcut kent dokusu arasında bir geçiş karakteri oluşturmasına mutlak katkıda bulunacak şekilde, güneyden yani mevcut kent dokusundan, kuzeye yani yüksek katlı yeni gelişim bölgesine doğru yükselen bir kesit kompozisyonu oluşturacak kütleler şeklinde kurguladık. Aslında belediye hizmet binası yapısını kuzeydeki yüksek katlı yeni gelişim bölgesini es geçerek, kentten dışlayarak oldukça alçak katlı tutup, yapının siluette kaybolmasını isteyebilirdik ama belediye hizmet binası yapısının farklı ve birbirleriyle uyumlu yüksekliklerde kurgulanışı kuzeyindeki yüksek katlı yapıların kent silueti ile bütünleşebilen katmanlar şeklinde okunmalarına şüphesiz ki imkan sağlayacaktır.