1. Ödül, Menekşe Kibrit Fabrikası ve Yakın Çevresi Yeniden Canlandırma Ulusal Öğrenci Mimari Fikir Projesi Yarışması

Proje Raporu

Proje, İstanbul’un Küçükçekmece ilçesi, Küçükçekmece gölünün Marmara Denizi’ne açılan ağzındaki doğal sit alanı içindeki kumsal alanında yeniden bir kent ve ilgi odağı olarak tasarlanmasını hedef almaktadır. Yarışmaya konu olan Menekşe Kibrit Fabrikası halihazır durumda atıl ve kullanılamaz durumdadır. Yapının tarihi bellekte yerine bakıldığında ise iç-dış kumsal doğal sit alanında mimari olarak ve erken dönem sanayi yapısı kimliği ile de tarihsel olarak büyük öneme sahiptir. Yapının bu kimlik potansiyellerinin bellekteki yerini hatırlatırken günümüzde halkla buluşturmak projenin temel kurgusunu oluşturmuştur.

Yapıya yüklenebilecek işlevler bireysel olarak ele alınıp gündelik hayat içerisinde kullanım sürekliliği ve ilgi potansiyeli olarak değerlendirilmiştir. Tek bir amaca hizmet eden yapıların halkın tamamına hitap etmekten uzaklaştığı görülmüştür. Bunun üzerine proje için ‘Kamusal Bahçe’ kurgusu oluşturulmuştur.

Proje Kurgusu

Kamu; bir ülke halkının tümü, halk.

Bahçe yaşamayı, üretmeyi ve devingenliği içerisinde barındırır. Fakat bakıma ve beslenmeye ihtiyaç duyar. Sonuç olarak ise ürün verir. Bu sonsuz bir döngü oluşturur. Bu özelliği ile bahçe kamuya ulaşabilmek için istenilen potansiyeli oluşturur. Bahçe bu özellikleri ile mimari olarak ele alındığında -soyut düşünüldüğünde- bakıma ‘insanlara’ ihtiyaç duyan ve onunla ürünler üreten bir alan olarak karşımıza çıkar ve projenin kurgusunu oluşturur.

Yapının yapıldığı dönemlerde kullanım sistemi olan fordizm, endüstriyel kapitalizmin kitlesel üretime ve kitlesel tüketime dayalı bir örgütlenme modelini ifade eder. Üretim sistemine önem verir. İçe kapanık, üretim odaklı yapılar oluşturur. Fakat dünya devi markalar günümüzde sistemlerini halk ile paylaşmaktadır. Kalite kavramı değişmekte, ürün odaklı kalite anlayışı artık süreç ve kullanıcı memnuniyetini önemseyen bir hale gelmektedir. Artık üretim halka arz edilmiş durumdadır. Buradan yola çıkılarak eski, yeni ile çevrelenir ve yeniden doğar, öne çıkar. Yeni eskinin mimarisini vurgular ve öne çıkarır. Onun için yeni fırsatlar ve işlevler doğurur. Eski artık varlığıyla güç kazandıran sonsuz işlev kaynağıdır. ‘Ham madde – üretim – ürün’ sistemi değişir eski ve yeni işlevlerini değiştirir. Fordist sistemin getirdiği bant sistem peyzaj ile bellekteki yerini korur. Sistem artık ürünü dışına gönderen değil, ürünü içine çekerek eski gücünü tekrar kazanandır.

Sanayi yapısının bellekte yer edinen bant sistemi ve strüktürü soyutlanarak peyzaj içerisinde kurgulanan yeni üretim aksı ile vurgulandı. Yapının içerisindeki hizmet birimleri yapının boşluklu yapısına izin verir şekilde kurgulandı. Sahil şeridi yeniden düzenlenerek yapının ve kullanıcıların deniz ile bağı kuvvetlendirildi.

Planlar çevresindeki akslardan ve üreten insanlardan beslenmektedir. Çizilen planlar, planların farklı kurgularda çalışabileceğini göstermek için öneri olarak tasarlanmıştır. Plan şemaları farklı fonksiyonlara hizmet verebilmesi için esnek olarak kurgulanmıştır. Mies’in Brick House sergisinden, halk eğitim çalıştay düzenine veya tamamen farklı bir kurguya yapı dönüşebilir. Bunun sayesinde yapı devingenliğini içinde barındırır. Yapı artık ortasında oluşan boşlukla var olmaktadır. Planlarda kafe, restoran, çok amaçlı salonlar, danışma ve ıslak hacimlerin yerleri kalıcı olarak kurgulanmıştır. Diğer alanlar tamamen değişebilir ve istenilen işleve hizmet vermek için yeniden kurgulanabilir.

Çevresel olarak ele alındığında, yeniden düzenlenen sahil aksı ve gözlem kulesi olarak tekrar işlevlendirilen tarihi baca ile bölge silüetinde yeni bir odak noktası oluşturuldu. Sahil şeridinde kurgulanan kesintisiz yaya aksı ile yapının çevresiyle bağlantısı güçlendirildi. Fabrikaya ait müştemilat Menekşe Kibrit Fabrikası ve Azatlı Baruthanesi için kalıcı sergi alanı olarak işlevlendirildi. Aynı dönem yapıları ile ilgili bilgi vermesi sağlandı.