Katılımcı (2. Kategori), Cami Tasarımı Fikir Yarışması

Proje Raporu

Sükûnet içinde Hareket: Tasarlayarak bir düzen, kompozisyon ve organizasyon ortaya koyarken, aynı zamanda bundan bir adım geri atıp düzenin doğal akışına tercüman olabilmek çabasıyla ele alınmış bir proje bu. Sıradan geometrik hacimlerin zanaatkârâne incelikle işlenip dinamik ve organik biçimde bir araya getirilişi, katı, dikte edici, açıklığa kapalı bir düzeni reddeder. Bunun aksine hareketlilik ve dinamizmin sükûnet içinde ele alınmasına çabalar.

 CAMİNİN KONUMU

 Bir külliye kurgusu içinde cami arsanın tam ortasında değil, parselin ağırlık merkezinden -bir hareket oluşturacak kadar- kaçık bir noktada yer alır. Cami bu konumlanışı ile bir tercih yapar; batı tarafında kalan küçük arsa parçasının abdesthane, tuvalet, otopark ve lojmanlar oluşunu, doğu tarafında kalan daha geniş̧ parçanın ise camiyi hayatta tutacak olan sosyal mekânlara ayrıldığını ifade eder. İbadethanenin tek başına bir yapı olmaktan ziyade donatıları ile birlikte bütün bir hayat teklif eden programını ilham verici bularak, bunun üzerine gitmeyi önemsedik. Bu yapılar grubu, caminin etrafında şekillenen, ve insanın yürüyerek, adım adım keşfedebileceği mekanlar oluşturur.

 PARÇALAR ve BÜTÜN

 Açık bütünlük ilkesini benimseyen yapılar grubu önce programı içeren birimleri parçalar halinde ele alır, sonra o parçaları bilinçli bir düzen içinde bir araya getirir. Bu parçaların bir araya gelişindeki düzen, aralarında gezen ve mekânları keşfeden insanın özne olarak kıymetini ve şahsiyetini yüceltmeye gayret eder.

BAHÇE FİKRİ

Peyzaj düzenlemesinin ana fikri, düzensizlik içinde düzeni tecrübe ettirmek. İslam bahçe geleneğini merkeze alan bir bahçe, peyzajın odak noktasını oluşturur. Cehar-bağ [dört-bahçe] kurgusu bu bahçe mekânlarının ana fikrini oluşturuyor. Aksiyalite ve aksiyalitenin maksatlı olarak bozulması, kullanım yoğunluğuna göre genişlikleri belirlenen yürüyüş yolları, merkezi havuzlar, su kanalları, selsebiller ve ahşap bahçe köşkleri ile bahçe zenginleşir.

SEVİYELER

Arsa üç temel koda bölünmüştür. Caminin olduğu seviye ortada yer alırken, bu seviyede caminin karşılama ve hizmet mekânları, cenaze avlusu, minare avlusu ve lojmanlar yer alır. Şadırvan ve tuvaletler bu koddan bir rampa ile inerek yer altına doğru kısmen gömülür. Kadınlar şadırvanı daha az, erkekler daha çok gömülüdür.
Caminin doğu tarafında yer alan sosyal alanlar ise cami avlusundan 60 cm. düşüktür. Bu küçük seviye farkı cenaze avlusu ile sosyal mekânları bağlarken ikisinin arasına sakin ve mütevazı bir tarif getirir.

SOSYAL ALANLAR

Caminin doğu tarafında yer alan avlunun merkezinde, bir meydan sundurması yer alır. Bu büyük sundurma, sosyal alanların kalbi, toplayıcısı ve dağıtıcısıdır. Sıcak iklim şartları gözetilerek geniş gölgelikler oluşturması amaçlanan bu meydan sundurmasının ortasındaki boşlukta ise sembolik değeri olacak bir servi yer alır. Açık bir meydan yerine ortası ışıklı, gölgeli bir meydan önerir. Bu meydan sundurması bizi camiye canlılık katan diğer fonksiyonlara iletir:

1. Kütüphane: Meydan sundurmasına en yakın yapıdır, doğrudan meydanın merkezinde yer alan mütevazı bir hacimdir.
2. Çok Amaçlı Salon: Kendine ait bir avlu etrafında çay ocağı ile birlikte yer alır. Salonun bir asma katı vardır, dışarıdan yarı açık bir merdivenle ulaşılır. Cenaze avlusuna da bağlantısı olan, caminin yakın bileşeni olarak çalışacak bir yapıdır.
3. Kuran Kursu: Yetişkin ve çocuklar için hizmet verecek olan birer kütleyi ve kullanıcılarını küçük bir avlu etrafında buluşturan bir yapıdır. Mescid gibi de kullanılabilecek ders odasının olduğu kütle kıbleye yönelir.
4. Çarsı: Tek katlı revaklı bir dükkân sırasından oluşan çarşı, U biçiminde dizilişi ile bir avlu oluşturur.
5. Bahçe: Katı bir düzenden ziyade aksların hareketliliği ve çeşitliliği ile yapıları birbirine bağlayan yeşil alanlar ve bu rahat kurgunun ortasında çok düzenli, seyirlik bir simetrik bahçe yer alır.
6. Çeşme: Bahçenin ortasındaki havuzdan bir su yolu devam eder, iki yanında gölgeli oturma alanları yer alır ve bu aksın sonunda bir çeşme ile arsa sonlanır. Çeşme bir bitiş işareti, sonu belirleyen bir elemandır. Geniş ve dik saçaklar altında içme suyu ve serinlik sunan bir veda.

MALZEMELER

Projenin malzeme paleti, mimari kurgu ile doğrudan ilişkilidir. İnşa tekniğini gizlemeye gerek duymayan, mümkün mertebe kaplamasız malzemeler seçilmiştir. Beyaz brüt beton ile kurulan çerçeveler açık renkli yassı tuğla duvarlar ile örülerek doldurulur. Yassı tuğlalar cepheye “hurdelik” katarak ölçeği küçültür, alçak binaların daha da insan ölçeğinde algılanmasına yardımcı olur.

1. Brüt beton: Ekspoze taşıyıcı çerçeveler, sosyal alanları örten tonozlar, kubbeler
2. Tuğla: Tüm duvarlar, bahçe duvarları
3. Ahşap: Saçak altları, çatı konstrüksiyonları, hafif örtüler
4. Metal: Kırma çatı örtüleri, saçaklar

Seçilen tüm malzemelerin güzel eskiyen, az bakım isteyen, tamiri, yenilenmesi kolay, doğal malzemeler olması önemsenmiştir.

SİLUET DEĞERİ

Projenin bütününde, hiyerarşik bir düzen ve özellikle hedeflenmiş bir siluet değeri vardır. Caminin arsaya göre asimetrik konumu ve onun yarattığı hareketlilik bir tarafta minare ile zirveye ulaşır, doğu tarafında ise caminin kubbelerinden itibaren kademe kademe alçalarak, yer yer tekrar hareketlenerek nihayet çeşmede son bulur. Batı tarafında ise tek katlı evler ve gömülen şadırvanlar siluetin alçalarak son bulan diğer yakasını oluşturur.

CAMİ

Cami kabaca bir avlu ve bir ana kütleden oluşur. Avlu, arsayı ikiye bölmemesi için doğu-batı yönünde oldukça geçirgen ve akışkan bir kurgudadır. Avluya bir kubbe altından girilir. Ortada bir havuz ve üç tarafta avluyu saran dik saçaklar yer alır. Doğu ve batı cephesinde saçak altında gölgeli, açık abdest mekânları yer alır. Karşıda ise dik saçakların örttüğü büyük bir yarı açık mekân, caminin girişi ve son cemaat alanını oluşturur. Bol gölgeli mekânların oluşturduğu bu giriş̧ alanında caminin iki yanındaki mahfil katlarını birbirine bağlayan bir köprü asılıdır. Yukarıdan ışık alan bu yarı açık mekân kadın ve erkeklerin mekân dağılımını sağlayan, bir yandan da başlı başına zengin bir son cemaat / giriş̧ sekansı sunan alandır.

RÜZGÂR

Sıcak ve nemli iklim bölgelerinde rüzgâr gündelik yaşam için hayati öneme sahiptir. Bu sebeple yapılar rüzgârdan maksimum ve eşit ölçüde istifade edebilsin diye aynı aks üzerinde ve art arda değil şaşırtmalı olarak ve farklı doğrultularda konumlandırılır. Yapıların uzun kenarının hakim rüzgâr yönünde kalacak biçimde konumlandırılması iç̧ mekandaki hacimlerin de rüzgârdan maksimum ölçüde istifade etmesine imkân tanır. Yapıların iç mekâna açılan karşılıklı pencerelerinin bulunması doğal çapraz havalandırma sağlayarak binanın enerji harcanmadan soğutulması ve nemin dağıtılmasına imkân sağlar.

Üst açıklıkların bulunması ısınarak yükselen havanın tahliyesinde kolaylık sağlayarak doğal iklimlendirmeye yardımcı olur. Bu kriterleri gözeten tasarım unsurları projeyi şekillendiren girdilerdendir.

GÖLGE

Sıcak iklim bölgelerinde gölge de tıpkı rüzgâr gibi gündelik yaşamın vazgeçilmezlerindendir. Yapıların konumlandırılmasında dış̧ mekânda yaratılan gölgeli hacimlerin oranı da göz önünde bulundurulmalı ve maksimize edilmelidir.

Saçaklar sıcak iklim bölgelerinde güneş̧ ışığının yapı yüzeyine gelişini engelleyerek fazla ısınmayı ortadan kaldırır. Yapı hacminin girintili çıkıntılı olarak tasarlanması binanın kendi üzerine gölge atmasına ve rüzgârdan daha fazla yararlanmasına olanak sağlayarak binanın doğal iklimlendirmesine katkıda bulunur. Cumba, eyvan, balkon gibi mekânlar bu anlayışın geleneksel mimarideki karşılıklarındandır.

SOKAK PERSPEKTİFİ

Bir yerleşimde iç mekanların kalitesi kadar dış̧ mekânlarınki de önemlidir. Yapıların aynı doğrultuda konumlanışı tekdüze bir sokak perspektifi oluştururken insanın sokak algısında da olumsuzluklara sebebiyet verir. Aksine yapıların birden fazla aks sistemi üzerine yerleştirilmesi sokak perspektifini daha ilgi çekici kılarken, kentsel iç mekânın oluşumuna da fırsat tanır.

BİTKİLENDİRME

Yapı çevresinde bitkilendirme yapılması, doğal gölgenin oluşturulması, mahremiyet değerlerinin korunması ve kentsel ısı adasının engellenmesi adına oldukça önemlidir. Serviler yatay yerleşimin yanında bacalar ve minare ile birlikte dikey kontrast oluşturan semboller olarak kullanılırken, taç çapı geniş gölgeli ağaçlar bahçe tecrübesini daha nitelikli hale getirmek amacıyla kullanılmıştır