Katılımcı (1. Kategori), Cami Tasarımı Fikir Yarışması

PROJE RAPORU

“Sonra, o gün, size verilen nimetten elbette hesaba çekileceksiniz.” (Tekâsür, 8)

“İslâm’ın dosdoğru yoluna ulaştıran ve geçimi yeterli olup da buna kanaat eden kimse, ne kadar mutludur!” (Tirmizî, Zühd, 35)

“Siz işitmiyor musunuz? İşitmiyor musunuz? Sade yaşamak imandandır; sâde hayat sürmek imandandır.” (Ebû Dâvûd, Tereccül 2. İbni Mâce, Zühd 4)

Tasarım sürecini şekillendiren bu ayet ve hadisler, İslam dininin insanlığa vermek istediği mesajların zamansal ve mekansal evrenselliği göz önünde bulundurularak çağdaş endişelerle tekrardan yorumlanmak üzere ele alınmıştır.

İslam dininin vurguladığı yalın yaşam biçimi, akla gelen ilk anlamında ve İslam’ın erken dönemlerinden Sanayi Devrimi’ne kadarki zamanda gösterişten uzak olup mütevazı bir biçimde yaşamanın yolunu gösterirken, yakın çağın ve şimdinin zamanında bu anlamına ek olarak doğanın kurulu dengesinin aşırı tüketimle bozulmasına karşı bir duruş göstermeyi vurgulama yolunu da açmış olabilmektedir.

Söz konusu yalınlık fikri mimari olarak ele alındığında, günümüz mimarlığının ekolojik, yalın ve işlevselci anlayışı ile uyuşmasının avantajı ile tasarım, cami tipolojilerinin tarihsel süreçteki mekansal birikimleri bağlamında şekillendirilmiştir.

Tasarım sürecinde aranan tüm bu yalınlık ve öze inme gayesi mimari dilde temel elemanlar olan yatay ve dikey plaklar ile tanımlanmıştır.

Arazi çevresindeki kentsel izler takip edilerek kültür merkezi ile ilişkilenen kuzey-güney ve park ile ilişkilenen doğu-batı akslarında oluşturulan yaklaşımlar, akslardaki kamusal işlevlerin yoğunluğu dolayısıyla cami için kuvvetli olabilecek toplayıcı unsurlar oluşturulmuştur.

Ana akslar böylece tasarım bölgesinin iklimsel ve yerel mimari özellikleri düşünülerek mekansallaşıp açıklık ve geçit verebilen yönlendirici taş duvarlar olarak kurgulanmıştır.

Oluşturulan bu yaklaşım aksları üzerine oturtulan camilerin tarihsel süreçteki mekansal izleri, mekansal hiyerarşi ve kıble yönü gözetilerek düzenlenmiştir. Olası en kuvvetli iz olan doğu-batı aksı, kıble duvarını oluşturup harim mekanını ve onu besleyecek olan abdesthane ile tuvaletleri taşıyacak biçimde şekillendirilmiştir.

Böylece kuzey-güney aksı, revak kurgusundan esinlenilerek bir servis aksına dönüşmüş olup harim ve geleneksel kurgudaki kapalı avlunun aksine açılıp kamusallığı artırılan harim önü alanını beslemektedir. Bu alanın, genel kurgunun ve bir kentsel imgeye dönüşebilecek minarenin etkisiyle bir çekim noktası potansiyelini de taşıyabilmesi düşünülmüştür. Alanın doğusu ise bu yöndeki revak kurgusunu ağaçlara bırakmıştır.

Harim mekanı, erken dönem camilerinin namaz saflarını uzatabilmek için kıble duvarı boyunca uzamasından esinlenerek tasarlanmıştır. Bu mekanda kadın ve erkek ibadet alanları aynı saf derecesinde olabilecek biçimde yan yana düşünülmüş ve bir ayırıcı duvar ile birbirinden koparılmıştır. Kadınlar mahfili de böylece zemin kotuna yerleşmiş olup erişilebilirliği artırılmıştır. Ancak, mahfilin girişi mahremiyetin korunması endişesiyle erkek ibadet mekanının aksine kuzey-güney aksı üzerine yerleştirilmiştir.

Harim mekanının üst döşemesi, kıble duvarından koparılarak oluşturulan açıklıktan kıbleyi vurgulayacak ışığın alınması ve mekanı havalandıracak olanağın sağlanması düşünülmüştür. Mihrap kıble duvarına açılan bir niş ile sağlanırken, kürsü ve minber birlikte düşünülerek tasarlanmıştır.

Harim mekanının zemininde kullanılan mermerler ibadet mekanının kolayca temizlenebilmesi için düşünülmüş olup mermerler arası derzler namaz saflarını simgelemektedir.
Abdesthane ve tuvaletler erişimin kolay olması bakımından her iki aksın buluştuğu noktada kurgulanmıştır. Kuran Kursu benzer şekilde ibadethane ve ıslak hacimlerle ilişki kurabilecek konumda tasarlanmıştır. Cami görevlisi lojmanı ise, mahremiyet bakımından bu kamusal hacimlere nispeten uzak konumlanmış olup ara kotlar ile çözümlenmiştir.

Tasarım kurgusunda sözü edilen ekolojik kaygılar gereği tüm yaşayan hacimler gün ışığından ve temiz havadan mümkün olduğunca fazla faydalanabilecek cephelere ve açıklıklara sahip olacak şekilde düşünülmüştür. Ayrıca, tüm bu hacimlerin olabildiğince işlevsel tasarlanmış kurgusunun, uygulama sürecine hız ve maddiyat konusunda katkı sağlayabileceği düşünülmüştür.