Mimari Mekanların Hafıza Katmanları

Avrupa Birliği'nin Erasmus+ fonunu kazanan uluslararası 'Faces of Remembrance' projesi kapsamında çeşitli üniversitelerden 15 öğrenci geçtiğimiz Kasım ayında Almanya'nın Weimar şehrindeydiler.

Proje kapsamında, Özyeğin Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi, İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Koç Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Mimarlık Fakültesi ve Işık Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi’nden 15 öğrenci 17-24 Kasım 2014 tarihlerinde Almanya’nın Weimar şehrinde bulundular.

Proje, kamusal alanların ve mimari mekanların kimi zaman çelişen tarihsel hafızası üzerine bir haftalık dersler, ortak çalışmalar, geziler ve sunumlar şeklinde kurgulandı. Weimar’ın geçirdiği farklı dönemler (Klasik, Nasyonal Sosyalist, Alman Demokratik Cumhuriyeti, günümüz Almanya’sı) üzerine çalışmalar gerçekleştiren katılımcılar, meydanlar, tarihi evler, anıtlar, negatif kültürel miras ve ulusal kahramanların zaman içinde nasıl farklı şekillerde algılandığını araştırıp, günümüzde bu konuların içerdiği tarihi katmanların nasıl sunulabileceği üzerine öneriler geliştirdi.

Çalıştay kapsamında üç teorik ders yapıldı:

• “Hafıza ve Tarih Arasında Kültürel Miras”, Banu Pekol (Yrd. Doç. Dr.,Kültürel Mirası Koruma Merkezi & Özyeğin Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi)
• “Kamusal Alanların Kullanımı ve Farklı Anlamları”, Fabian Lasarzik (Direktör, Stiftung Zollverein)
• “Toplumda Kabul Görmeyen Gruplar ve Kamusal Mekan Sınırlandırmaları”, Sandra Schindlauer (Doktora öğrencisi, Bauhaus Üniversitesi)

Projenin atölye çalışmalarında eskiden Weimar Dükalık Sarayı atlarının ahırı olan, bugün çok işlevli bir mekan olarak kullanılan Reithaus ve Dükalık Sarayı’nın odaları kullanıldı. Öğrenciler şehirdeki önemli hafıza mekanlarında saha araştırmaları yaptı. Goethe, Schiller, Liszt, Nietzsche, Hitler gibi isimlerin kent tarihinin akışını değiştirmesi, sebep ve sonuçlarıyla incelenip güncel tezahürleri araştırıldı. Çalıştayın amacına yönelik olarak altı araştırma grubu oluşturuldu: “Temsil ve Hatırlama Mekanı olarak Tarihi Evler”, “Sembolik Mekanların Farklı Politik Rejimlerdeki Kullanımı”, “Ulusal Kahramanlar”, “Olumsuz Kültürel Miras ile Başa Çıkma”, “Ulusal Kimlik oluşturmakta Anıtların Etkisi” ve “Kamusal Meydanların Önemi ve Etkisi”. Bu temalar üzerinde bir hafta boyunca arşiv çalışması, saha araştırmaları, mülakatlar ve teorik derslerin desteği ile çalışıldı. Bu altı tema üzerine yapılan tespitlerin yanı sıra temaların gelecekte nasıl ele alınabileceği konusu, farklı yaratıcı yöntemlerle hazırlanan görsel ve ses destekli öneriler yoluyla sunuldu. Bu sunumlar çalıştayın son gününde Klassik Stiftung Weimar’ın başkanı Hellmut Seemann ve Weimar’da her yıl yapılan sanat festivalinin direktörü Christian Holtzhauer ile paylaşıldı ve tartışıldı.

Çalıştay kapsamında bir gün Buchenwald toplama kampına, diğer bir gün ise Erfurt ve Leipzig şehirlerindeki tarihi meydanlara ziyaret yapıldı. Buchenwald toplama kampında grubu gezdirip bilgilendiren rehberin anlatacağı hikâyenin kendi algısı ile şekillendiğini ve çalıştay grubunun da orada kendi algıları ve ile hikâyelerinin şekilleneceğini vurgulaması çalıştayın teması ile özdeşleşti. On binlerce kişinin acı çekerek çalıştırılmak üzere yürütüldüğü yollarda kasım soğuğunda yürümek tüm grup için çok etkileyici oldu. Son istasyon diye anlatılan işkence koğuşları ve kremasyon evindeki tasarım, “kötülüğün zekası” hakkında konuşuldu. Buchenwald ziyareti, çalıştay katılımcıları için Weimar’ın hafızasını, projenin amaçladığı dokuyu anlamakta çok faydalı ve etkileri uzun sürecek cinsten oldu. Gezinin sonunda savaşın ardından dikilen anıt ziyaret edildi ve ziyaretin hikâyesi orada yaşayan ve hayatını kaybeden insanların hikayesinin bittiği yerde sonlandı.

Proje katılımcılarının oluşturduğu blog: https://facesofremembrance.wordpress.com/

• “Faces of Remembrance” katılımcıları: Pelin Uluutku, Derin Karaca, Göksu Sarman, Ege Şimşekalp, Simay Er, Lara Şarlak, Gyulten Hyusein, Mihrinur Düzenli, Nazlı Caymaz, Itır Coşkun, Efecan Tirelioğlu, Gülce Sevinç, Zeynep Özsomer, İlayda Karataş, Elifgül Doğan
• Projenin İstanbul koordinatörü: Yrd. Doç. Dr. Banu Pekol
• Projenin İstanbul süpervizorü: Prof. Dr. Eva Şarlak

Erasmus+ fonunu kazanan projenin ortakları İstanbul’dan “Kültürel Mirası Koruma Merkezi”, Weimar’dan “Klassik Stiftung Weimar” ve Essen’den “Stiftung Zollverein” kurumlarıdır.